thưởng gọi là lộ-xa), Khảo-Thúc nắm lấy trục vừa kéo vừa chạy. Tử-Đô
(tên tự của Át) cầm kích đuổi. Đến đại lộ (nơi chín đường gặp nhau) theo
không kịp, Tử-Đô hầm-hầm tức giận.
*
XUÂN-THU. – Mùa thu, tháng 7, ngày nhâm-ngọ, vua (Lỗ) cùng
Tề-hầu và Trịnh-bá vào (kinh đô) Hứa.
TẢ-TRUYỆN. – Mùa thu, tháng 7, vua hội cùng Tề-hầu và Trịnh-bá
để phạt Hứa. Ngày canh-thìn đến kinh thành nước Hứa. Tay cầm lá cờ «
mâu-hồ », của Trịnh-bá, Dĩnh Khảo-Thúc nhảy trước lên tường thành. Tử
đô núp dưới bắn lén. Ngã xuống. Hà Thúc-Doanh chụp lấy leo lên thành,
phất cờ « mâu-hồ », quay lại ngoắt ba quân, gọi to : « Chúa công đã lên rồi
! ». Quân Trịnh kéo ồ lên. Ngày nhâm-ngọ, chiếm được nước Hứa…
*
LỜI BÀN. – Lý ở trong thiên-hạ nguyên khí ở trong vạn vật. Lúc khí
xuân tủa ra trong vạn-vật : gốc rễ và nhánh lá của cây, màu sắc và mùi thơm
của hoa, tuy không giống nhau, nhưng đâu phải do hai thứ nguyên khí tạo
sanh ra. Như lý trong thiên-hạ : đối với cha mẹ là hiếu, đối với vua là trung,
đối với anh em là thuận, đối với bạn-bè là nghĩa, đối với tôn-miếu là kính,
đối với ba quân là nghiêm, theo mỗi việc mỗi đặt tên, tuy cả ngàn vạn thứ
khác nhau mà lý cũng chỉ là một.
Vậy thì : không có hai nguyên-khí, cũng không có hai lý. Nhưng vì vật
chỉ hưởng có một phần nguyên-khí cho nên về lý cũng chỉ được có một
phần ; còn người hưởng toàn-khí cho nên về lý cũng toàn. Hưởng có một
phần nguyên-khí, đó không phải là lỗi của vật, mà bởi sự thiên-lệch của khí.
Còn người vì hưởng được nguyên-khí vẹn-toàn của trời đất cho nên về lý
cũng được toàn-vẹn. Nếu chỉ nắm một chi-tiết của lý, không biết xét-suy
đến toàn-thể, thì có phải là lỗi tại người hay không ?
