tự coi mình như các chư hầu khác, không dám dùng chức vị của thiên-tử mà
tự xử mình nữa thì, ngày lụn tháng qua, còn ai biết nhà Chu là thiên-tử nữa
? Cho nên, một mai kia dùng binh-lực đánh nhà Chu chẳng còn chút gì
kiêng sợ
, là vì không còn phải là một chư hầu phản thiên-tử nữa, chỉ là
một chư hầu đánh với một chư-hầu ! Nếu nhà Chu cứ lấy chức vị thiên-tử
mà tự xử mình, tự coi mình là phận chí tôn và chí nghiêm thì bao giờ Trịnh-
bá kia lại dám phạm thượng ? Cũng vì nhà Chu dùng địa vị chư hầu mà tự
xử mình cho nên Trịnh mới dùng địa-vị chư hầu để đãi nhà Chu, rồi thiên
hạ cũng dùng địa vị chư hầu để đãi nhà Chu, cho đến Tả Khâu-Minh cũng
dùng địa vị chư hầu để đãi nhà Chu ! Nếu nhà Chu không tự đánh mình thì
Trịnh chưa chắc dám đánh nhà Chu mà tội « vô quân » kia, Tả Khâu-Minh
không làm gì chối cãi được. Nhưng nhà Chu phải chịu một phần lớn trong
trách nhiệm đó.
Tuy thế, truyện của Tả Khâu-Minh chép là lời của một người quân tử,
ngọn bút của Tả Khâu-Minh là tiêu biểu cho nghị-luận của các bực quân tử
đương thời. Trông qua cách chép « Chu với Trịnh » như hai chư hầu không
phân biệt khinh với trọng thì thấy rõ các bực quân tử đương thời không còn
biết có thiên-tử nữa. Bọn Nhung địch không biết có thiên tử thì điều ấy
chẳng đáng lo, chư hầu không biết có thiên tử, thì điều đó chưa đủ lo, đến
khi những người được gọi là quân tử không biết có thiên-tử thì hỏi trong
khắp thiên hạ, còn ai có biết thiên-tử nữa ?
Vì vậy, Đức Phu-tử mới lấy làm lo, vì vậy mới soạn ra kinh Xuân-Thu,
mà cũng vì vậy kinh Xuân-Thu khởi đầu ngay đời Bình-vương nhà Chu.
