LỖ TRANG-CÔNG KHÔNG PHẠT TỀ
Lỗ Trang-công thứ VIII (685 trước tây-lịch)
XUÂN-THU. – Mùa hạ ta (Lỗ) cùng Tề vây Thành. Thành đầu tề.
TẢ-TRUYỆN. – Mùa hạ, quân Lỗ và Tề vây xứ Thành. Nhưng Thành
chịu hàng riêng với Tề. Trọng Khánh-Phủ (giận vì tề cướp công chung) xin
vua đánh Tề. Trang-công đáp : « Không nên ! Ta đây bạc đức, Tề có tội chi.
Lỗi tại nơi ta. Hạ-thơ có câu : « Cao-dao
siêng trồng đức. Đức xuống tận
dân. » Vậy ta nên sửa đức để chờ thời. »
Qua thu, đem quân về.
Vì việc đó, người quân-tử rất ngợi-khen Lỗ Trang-công.
*
LỜI BÀN. – Không có gì trái-nghịch nhau bằng nhát với gan mà cũng
không có gì gần-gũi nhau bằng gan với nhát (dũng với khiếp). Rầm-rộ,
hùng-hổ, mạnh-bạo như trái với nhát mà chỉ là ít gan (tiểu-dũng). Còn thản-
nhiên, hòa-hưỡn, khiêm-nhường gần như nhát mà thật là lớn gan (đại-
dũng). Tại sao gọi là ít gan ? – Vì chỉ hơn được giặc nhỏ. Tại sao gọi là lớn
gan ? – Vì hơn được giặc lớn. Quân giặc kéo tới, tuy đông đến trăm vạn,
nhưng đối với người thông-hiểu binh-pháp thì vừa trò-chuyện vui-đùa, vừa
chỉ-huy ba quân dường như lay cây khô hoặc giũ rơm, như vậy có thể nào
gọi là giặc lớn được chăng ? Thật ra chẳng có giặc nào lớn bằng giặc trong
tâm. Phẫn-nhục đương dậy bên trong, bồng-bột như lửa cháy, như đốt cả lá
gan, cùng buồng phổi, gươm chém không đứt, giáo đâm chẳng lủng, xe cán
không nát, ngựa kéo không trôi. Từ xưa, những bọn như Bôn, Dục, Hàn,
Bạch, hễ đánh thì thắng, hễ vây thì chiếm, cũng còn chịu khuất-phục đám
giặc ấy thay ! Bọn Bôn, Dục, Hàn, Bạch đã từng nổi tiếng là hữu-dũng mà
còn chịu khuất-phục, nếu ai thắng được giặc đó thì có đáng gọi là lớn gan
