kia vì loạn mà lập ra, danh-vọng nọ vì công đó mà nổi lên, có phải do bổn-
tâm của mình muốn vậy đâu ?
Bởi thế, khi dân-chúng trông vua Thang như mây lành, như móng đẹp,
đối với vua Thang nào phải là thạnh-đức, ấy là điều bất-hạnh cho vua
Thang ; khi dân-chúng trình bầu nước, dâng túi cơm để rước quân vua Võ,
thì đối với vua Võ nào phải là thạnh-đức, ấy là điều bất-hạnh cho vua Võ.
Lòng của bá lại khác.
Vương-giả sợ thiên-hạ loạn, bá-giả sợ thiên hạ không loạn. Vì loạn
không to thì công không lớn, mà công không lớn thì danh không cao. Muốn
được danh cao phải có công lớn, muốn được công lớn phải nuôi loạn cho to.
Quân Địch đánh nước Hình, hai năm sau Tề-hầu mới dời dân Hình qua
Di-nghi. Quân Địch diệt nước Vệ, ba năm sau, Tề-hầu mới phong cho Vệ
Sở-khâu. Nếu thật lòng thương-hại hai nước ấy tại sao phải chờ vài năm,
mới để ý đến ? Chủ-tâm rõ-ràng chỉ muốn nuôi loạn đó thôi !
Trong lòng Tề-hầu chắc nghĩ như vầy : « Lúc đầu, khi mới bị đánh,
nếu ta kíp đến cứu thì đó chỉ là việc thường thấy : một chư-hầu đi cứu một
lân-bang. Như vậy thành-tích có gì là kinh-dị ? có gì đáng lưu lại cho hậu-
thế ? ân-huệ có gì dồi-dào có thể ra oai mà định bá cho được ? Trước để cho
thật đói, sau mới cho ăn, chừng đó món kia mới ngon ; trước để cho thật
khát, sau mới cho uống, chừng đó, nước kia mới ngọt. Nay, ta cứ ngồi im,
để dưỡng sức loạn, đợi đến khi trong hai nước ấy xã-tắc đã nát, thành-quách
đã tan, dân-chúng đã tàn, lưu-vong đã lắm, rồi lần-lần ta mới vãn-cứu. Cứu
ở một nơi nguy-ngập, đưa từ chốn ngửa-nghiêng vào cảnh thái-bình, khi ấy
vua Hình và Vệ mất nước mà lại có nước, dân Hình và Vệ mất thân mà lại
có thân, chừng đó ơn mới sâu, nghĩa mới nặng, chín vực không sâu bằng,
chín đỉnh chẳng nặng hơn, thì công-danh mới rực-rỡ mới đáng đứng đầu
trong ngũ-bá. Nếu diệt họa khi vừa nở mầm hay đâm chồi thì công-danh
của ta làm sao được chói-lọi như thế ? »
