Than ôi ! trông thảm-họa của Hình và Vệ, từ vua quan đến sĩ-dân đã
chịu xác chết bỏ đầy đồng nội, còn mồ-hôi nước mắt thấm đầy cây cỏ, kẻ có
lòng nhơn vừa trông thấy cảnh não-nùng đã hấp-tấp chạy đến tiếp-cứu ngay,
không thể ngồi yên được một buổi sớm, vậy mà Tề Hoàn-công vì một chút
danh cỏn-con, ngồi yên để xem hai nước đó chết trên hai năm trường, sao
mà nhẫn-tâm đến thế ! Muốn cho tai-nạn của người to ra để cho ơn-huệ của
mình to thêm, muốn cho hung-ác của giặc rõ thêm để cho công-trạng của
mình rõ ra, như vậy là lấy sanh-mạng của vạn người để đổi danh-vọng của
một mình, tâm gì mà thế ? Vừa thoạt trông thấy trẻ-con sắp rơi xuống
giếng, lòng thương-xót, dạ hãi-hùng tức-nhiên sanh ra, đó là chơn-tánh của
con người. Chơn-tâm khi đã phát-hiện chẳng có gì ngăn-trở được, thì có
rảnh đâu mà toan-tính đến các việc khác.
Có kẻ lại bảo rằng : « Trẻ sắp rơi xuống giếng mà lại cứu nguy, công
kia rất cạn. Để cho thật rơi rồi mới đến cứu, công ấy mới sâu. Khoanh tay
mà chờ cho trẻ rơi, mới cổi xiêm áo, nhảy xuống cứu, tự-nhiên cha mẹ nó
sẽ chịu là ơn tái-sanh, làng-mạc đó sẽ nhận là có đức hơn người, có nghĩa
khuynh-động cả phường xóm. Chừng ấy, nghĩ lại lúc trước đã cứu đứa trẻ
sắp rơi, cha mẹ nào có tạ ơn, xóm làng nào có khen-ngợi, rõ-ràng hai cảnh
thật quá khác nhau ! »
Nhưng, thử hỏi ở vào địa-vị của trẻ-em kia, nên gặp người trước hay
nên gặp kẻ sau ?
Than ôi ! vương và bá phân-biệt… tại chỗ đó.
