nhuyễn như bùn rồi cho vào với các thuốc khác giã chung lấy lựa thưa dây
cẩn-thận.
Tán : là tan, trị bệnh cần cấp, thuốc phải chạy ngay, tán ngay, chủ trừ
bỏ cái tích ở trong tạng-phủ.
Hoàn : là hoãn, trị những bệnh chữa thong-thả, như trị bệnh ở thượng-
tiêu, thì hoặc viên bằng thuốc hay nặn như bánh, hay viên hồ loảng nhỏ như
hạt gạo, lấy nghĩa cho nó dễ tiêu-hóa, mau tan trị bệnh ở trung-tiêu, thì hoàn
bằng bún hay bằng cơm, hay bánh đúc, viên bằng hạt đậu, lấy nghĩa cho nó
tiêu-hóa chậm dần dần.
Trị bệnh ở hạ-tiêu, thì viên như hạt ngô, hay là cho tý dấm, tý rượu lấy
nghĩa thu rồi mới tán. Như chữa thấp đờm, thì lấy nước gừng nguyên-chất
hòa với hồ để hoàn, như muốn tiêu (ăn, uống chóng tiêu) thì lấy hồ thần-
khúc để hoàn hay dùng hoài-sơn để làm hồ để viên như muốn sáp mà chỉ
ngay, thì hoàn bằng mật lấy nghĩa cho thuốc chậm tiêu-hóa, mà khi thuốc có
thể đi thẳng cả kinh-lạc, còn hoàn bằng sáp thì lấy nghĩa cho thuốc khó tan
ngay và giữ lấy hơi thuốc cho thẳng qua thượng-tiêu thì mới kiến-hiệu.
Thuốc hoàn nhỏ như hạt kê, thứ nhỉnh hơn bằng ba lần hạt vừng, thứ to
gấp nữa, ba lần hạt vừng là hạt đậu xanh, lại thứ to gấp hai lần là hạt đậu
đen, lại thứ to gấp hai lần là bằng hạt ngô, thứ to nhất là bằng viên đạn, thì to
gấp bốn mươi lần hạt ngô làm như thế sẽ có điều-độ.
10. Phép để thuốc phải nên đề-phòng cho có phương-pháp, và phải xem
xét đến luôn, như gặp trời ẩm thấp hay mưa dầm thì phải năng đốt than sấy,
nếu để đã lâu gặp hôm nắng to thì phải mang ra phơi, phơi thuốc thì phải
làm cái dàn như dàn mướp gác những mẹt thuốc lên trên, những vị chất
thuốc có dầu hay mềm dẻo, nên để vào chum hay vào liễn, sâm thì để với tế-
tân, băng phiến thì để với bấc thắp đèn, sạ-hương nên bọc bằng xác rắn,
bằng-sa (hàn the) nên để với đậu xanh, gừng nên chọn thứ thật già để vào
cát, hoài-sơn nên để với gio khô, trầm hương, bạch-đàn-hương, chân-hương,
những thứ có khí thơm gay, nên bọc giấy bọc sáp cẩn thận. Còn những
