(Nhập-môn thấp loài) : chủ tiêu-hóa thực-tích (ăn không tiêu), phá khí
lạnh và hòn cục, trừ khí hôi, khí ác, tránh ôn-khí dịch-tễ, chữa bệnh hoắc-
loạn, bệnh đau bụng lạnh, trị bệnh sốt rét (ngược) trừ tà quỷ truyền ở thây
người chết và các sâu độc, giải nấm độc và rau độc. Thực giả : chất a-ngùy
lấy nhựa luyện thành, rất hôi, lấy một tý dán vào chất đồng để một đêm nhắc
ra, hễ chỗ nốt đồng trắng như bạc là thực, tay sờ vào a-ngùy 2, 3 ngày vẫn
hôi. Ngày nay người ta hay lấy chất tỏi chế làm của giả nên phải cẩn-thận.
Có câu : hoàng-cầm không có của giả, a-ngùy không có của thực.
2. A-giao
阿膠
(Lãn-ông loại thủy) : a-giao tính đạm (nhạt), bình, khí vị đều thuộc âm,
vào kinh thủ thái-âm, (phế) túc thiếu-âm, (thận) quyết-âm, (can) hợp sài-hồ
làm sử, được lửa thì tốt, sợ đại-hoàng. Chủ : trị trong tim, trong bụng băng
huyết, cực nhọc gây gấy như sốt rét, đau lưng đau bụng, nhức buốt chân, tay,
nuôi thêm khí-huyết, làm yên thai, chữa kém chân-âm chân ê không đứng
lâu được, ho lâu ra máu ra mủ, bệnh băng huyết, bệnh khí hư ra huyết bạch,
đau mệt gầy còm, ho, hen suyễn thở nặng, thổ huyết mồm, ra huyết mũi,
tiểu-tiện ra huyết, đại-tiện ra huyết và mũi, bệnh trúng phong ở trong ruột,
kiết-lỵ, đi ra huyết, phổi héo, phổi lên ung-thư, sưng đau, làm mềm ướt cho
khỏi táo, nuôi gan, phá đờm làm sạch nhẹ phổi, lại chữa đàn bà huyết xuống
mé dưới, đau huyết và huyết khô khan, điều kinh và chữa băng lậu huyết,
các bệnh trong khi có thai, dùng lâu nhẹ mình thêm hơi sức, là thứ thuốc bổ
huyết, điều hòa rất thần diệu. Dùng với hoàng-liên sáp-vàng làm tá, để chữa
bệnh kiết lỵ, lâu không khỏi.
(Đan-khê) : ho lâu đi lỵ lâu, chữa hao hư mệt nhọc mất máu thì rất hay,
nếu bệnh tà khí, đương mới phát sinh, mà dùng phải thì vít tà ở trong mà
sinh ra nhiều chứng khác. Chế : chọn thứ mới bóng như sơn, có dầu, bẻ gẫy
được, chất cứng và béo, mùi nhạt không hôi, tháng nóng không mềm, không
dính giấy là tốt. Ngâm mỡ lợn một đêm, sắt từng miếng sao với cáp-phấn,
phồng tròn như quả táo con, hay ngâm rượu để tan dùng.
(Khảo-sát) : nước giếng-a là tế-thủy.
