Bạn giận dữ vì thế giới quá bất công ư? Tức tối vì những nhà tư sản kếch
xù cùng những chủ nhà băng có lợi tức lên đến tiền tỷ ư? Hoang mang bởi
hố ngăn toang hoác giữa kẻ Có, người Không với kẻ Chơi du thuyền ư?
Bạn không phải là người duy nhất mang tâm trạng đó. Trong suốt lịch sử
văn minh phương Tây, thường xuyên có một mối thù hằn đối với ngành tài
chính và những nhà tài chính, bắt nguồn từ quan niệm cho rằng những ai
kiếm sống bằng nghề cho vay tiền đều phần nào là những kẻ ăn bám trên
các hoạt động kinh tế "thực thụ" trong nông nghiệp và công nghiệp. Sự thù
hằn này có ba lý do. Một phần là bởi vì các con nợ thường đông đảo hơn
các chủ nợ và con nợ thường hiếm khi có thiện cảm với chủ nợ. Một phần
khác là bởi vì các cuộc khủng hoảng tài chính và bê bối tài chính xảy ra
thường xuyên tới mức tạo ra ấn tượng rằng hoạt động tài chính là lý do dẫn
tới nghèo đói chứ không phải giàu sang, dẫn tới biến động chứ không phải
ổn định. Và một phần nữa là bởi vì, trong nhiều thế kỷ, dịch vụ tài chính ở
các nước trên thế giới được cung cấp một cách bất tương xứng bởi những
thành viên của một vài cộng đồng thiểu số xét về mặt dân tộc hay tôn giáo,
những người đã bị tước mất quyền sở hữu đất đai hay các chức vụ nhà
nước, nhưng lại đạt được thành công trong ngành tài chính nhờ các hệ
thống gắn kết chặt chẽ dựa trên cơ sở họ hàng và lòng tin.
Bất chấp các thành kiến thâm căn cố đế của chúng ta đối với "đồng tiền
bẩn thỉu", tiền vẫn là gốc rễ cho hầu hết tiến bộ. Biến tấu một câu nói của
Jacob Bronowski
(mà hồi còn là học sinh, tôi thường chăm chú xem
chương trình ti vi tuyệt vời của ông về lịch sử tiến bộ khoa học) thì sự lên
ngôi của đồng tiền là điều thiết yếu cho sự lên ngôi của con người. Khác xa
với công việc của những kẻ bóc lột chỉ biết hút máu các gia đình nợ nần hay
đánh bạc bằng tiền tiết kiệm của đám mẹ góa con côi, những sáng kiến tài
chính là nhân tố không thể thiếu được trong bước tiến của loài người từ
mức sống khốn khổ lên những đỉnh cao huy hoàng của sự thịnh vượng vật
chất mà nhiều người hôm nay được hưởng. Cuộc tiến hóa của tín dụng và
cho vay nợ cũng quan trọng không kém bất cứ phát minh khoa học kỹ thuật
nào trong sự trưởng thành của văn minh nhân loại, từ Babylon cổ đại cho
