với bãi công trực diện). Trong khi đó, suất thuế biên vượt quá 100% đánh
vào thu nhập cao và lãi trên vốn đã ngăn cản các hình thức tiết kiệm và đầu
tư truyền thống. Có vẻ như nhà nước phúc lợi Anh đã làm mất đi các động
lực mà không có chúng thì một nền kinh tế tư bản không thể hoạt động
được: củ cà rốt là đồng tiền thực sự cho những ai nỗ lực hết mình, cây gậy là
nỗi gian khổ cho những ai làm việc uể oải. Kết quả là "trì trệ kèm lạm phát"
(stagflation): tăng trưởng một cách trì trệ cộng với mức lạm phát cao. Các
vấn đề tương tự cùng lúc đó cũng gây hại cho nền kinh tế Mỹ, nơi mà chi
tiêu 'cho sức khỏe, chăm sóc y tế, bảo đảm về thu nhập và an sinh xã hội đã
tăng từ 4% GDP năm 1959 lên 9% năm 1975, lần đầu tiên vượt qua chi tiêu
quốc phòng. Và ở Mỹ cũng vậy, năng suất lao động hầu như không tăng,
tình trạng trì trệ kèm lạm phát không kiềm chế nổi. Cần phải làm gì đây?
Có một người, và các học trò của ông, cho rằng họ biết được lời giải đáp.
Nhờ chủ yếu vào ảnh hưởng của họ mà một trong những khuynh hướng kinh
tế rõ rệt nhất trong 25 năm gần đây là nhà nước phúc lợi phương Tây đang
được bãi bỏ, ném người dân trở lại với con quái vật không thể dự đoán trước
được mà người ta tưởng rằng đã thoát: sự rủi ro.
Cơn lạnh trầm kha
Năm 1976, một vị giáo sư nhỏ thó làm việc tại trường Đại học Chicago
đã giành được giải thưởng Nobel về kinh tế. Danh tiếng của Milton
Friedman với tư cách là một nhà kinh tế học phần lớn dựa vào việc ông đã
phục hồi lại ý tưởng rằng lạm phát xảy ra bởi sự tăng quá mức của cung tiền.
Như chúng ta đã thấy, ông là đồng tác giả của một cuốn sách có lẽ là quan
trọng nhất trong mọi thời đại về chính sách tiền tệ của Mỹ, trong đó đưa ra
lời buộc tội mạnh mẽ rằng các sai lầm của Cục Dự trữ Liên bang đã gây ra
cuộc Đại Suy thoái.
Song một câu hỏi đã ám ảnh ông vào giữa thập niên
1970 là: nhà nước phúc lợi đã lầm lạc ở điểm nào? Tháng 3/1975, Friedman
đã bay từ Chicago đến Chile để trả lời câu hỏi này.
