Cuộc đảo chính này là hình ảnh thu nhỏ của cuộc khủng hoảng trên toàn
thế giới về nhà nước phúc lợi sau chiến tranh và đưa ra sự lựa chọn khắc
nghiệt giữa các hệ thống kinh tế đối nghịch. Với nền sản xuất suy sụp và lạm
phát vọt lên, hệ thống trợ cấp toàn dân và lương hưu nhà nước của Chile về
thực chất là đã phá sản. Đối với Allende, câu trả lời đã từng là chủ nghĩa
Marx toàn lực, một sự kiểm soát hoàn toàn theo kiểu Liên Xô mà nhà nước
áp đặt lên mọi lĩnh vực của đời sống kinh tế. Các tướng lĩnh quân đội và
những người ủng hộ biết rằng mình chống lại điều đó. Song điều họ thực sự
cần là gì, khi mà tình trạng hiện tại rõ ràng không thể tiếp tục kéo dài?
Milton Friedman vào cuộc. Giữa các bài giảng và thảo luận của mình, ông
đã dành ba phần tư giờ gặp vị tổng thống mới, tướng Pinochet, sau đó viết
cho ông ta bản đánh giá tình trạng kinh tế của Chile và thuyết phục ông ta
giảm mức thâm hụt của chính phủ mà ông xem như nguyên nhân chủ yếu
gây ra lạm phát cao ngút của nước này với tỷ lệ hằng năm lúc đó lên đến
900%.
Một tháng sau chuyến thăm của Friedman, chế độ độc tài quân
sự Chile tuyên bố rằng lạm phát sẽ được chặn lại "bằng bất kỳ giá nào". Chế
độ này đã cắt giảm 27% chi tiêu chính phủ và đốt đi hàng đống tiền giấy.
Song Friedman không chỉ đề xuất liệu pháp sốc tiền tệ là món tủ của ông.
Trong một bức thư gửi Pinochet được viết sau khi ông quay về Chicago, ông
đã lập luận rằng "vấn đề về lạm phát" này xuất hiện "từ các xu hướng thiên
về chủ nghĩa xã hội đã bắt đầu từ bốn mươi năm trước đây, đã lên đến đỉnh
điểm một cách logic -và đáng sợ - dưới chế độ của Allende". Như ông đã
nhớ lại sau này, "Quan điểm tổng quát mà tôi đã nêu ra... là các khó khăn
hiện tại của họ hầu như hoàn toàn bị gây ra bởi xu hướng kéo dài 40 năm
tiến về chủ nghĩa tập thể hóa, chủ nghĩa xã hội và nhà nước phúc lợi..."
Và ông đã thuyết phục Pinochet: "Việc chấm dứt lạm phát sẽ dẫn đến sự mở
rộng nhanh chóng thị trường tư bản, tạo điều kiện mạnh mẽ cho việc chuyển
giao các doanh nghiệp và hoạt động hiện vẫn nằm trong tay chính phủ sang
tư nhân.
Do đưa ra lời tư vấn này mà bản thân Friedman đã bị chính báo chí Mỹ
lên án. Bất luận thế nào thì ông cũng đang hành động với tư cách là người tư
vấn cho một nhà độc tài quân sự đã hành quyết trên 2.000 người cộng sản
