ĐỒNG TIỀN LÊN NGÔI - Trang 222

tài chính thực sự mang tính cách mạng không thua gì khoa học tên lửa. Song
các nguyên tắc cơ bản thì rất đơn giản. Do tất cả các hợp đồng đó đều phụ
thuộc vào giá trị tài sản làm bảo đảm, tất cả các hợp đồng tương lai đều là
các hình thức "phái sinh". Liên quan mật thiết, song khác về bản chất với
hợp đồng tương lai, là loại hợp đồng tài chính được gọi là hợp đồng quyền
chọn (option), về thực chất, người mua một quyền chọn mua (call option) có
quyền, song không có nghĩa vụ, mua một số lượng thỏa thuận của một loại
hàng hóa hoặc tài sản tài chính cụ thể từ người bán (người ký phát hay
"writer") tại một thời điểm nhất định (ngày đến hạn) với một giá xác định
được gọi là giá thực hiện (strike price). Rõ ràng là người mua quyền chọn
mua có kỳ vọng là giá của hàng hóa hay công cụ làm bảo đảm sẽ lên trong
tương lai. Khi giá ấy vượt qua mức giá thực hiện đã được thỏa thuận, hợp
đồng đó được gọi là quyền chọn mua trong giá (in-the-money option) - và kẻ
khôn ngoan đã mua hợp đồng này cũng đã "mua trong giá". Một quyền chọn
bán (put option) thì ngược lại: người mua có quyền, song không có nghĩa vụ,
bán một số lượng đã thỏa thuận một hàng hóa hoặc công cụ tài chính cho
người bán hợp đồng này. Hình thức phái sinh thứ ba là hợp đồng hoán đổi
(swap), thực chất là một sự đánh cược giữa hai bên, chẳng hạn là về diễn
biến tương lai của lãi suất. Một hợp đồng hoán đổi lãi suất thuần túy cho
phép hai bên đang tiếp nhận lãi tiền gửi có thể trao đổi lãi đó với nhau, như
vậy cho phép một người nào đó đang nhận lãi suất biến đổi có thể đổi nó lấy
lãi suất cố định, trong trường hợp lãi suất giảm. Trong khi đó, một hợp đồng
hoán đổi vỡ nợ tín dụng (credit default swap) đem lại phòng hộ trong trường
hợp công ty đó không thanh toán được các trái phiếu. Tuy nhiên, có lẽ hình
thức phái sinh hấp dẫn nhất là phái sinh thời tiết, như trái phiếu thảm họa
thiên nhiên cho phép các công ty bảo hiểm và các công ty khác được đền bù
thiệt hại từ nhiệt độ cực điểm hoặc thảm họa thiên nhiên bằng cách bán cái
gọi là rủi ro đuôi (tail risk) cho các quỹ phòng hộ như Fermat Capital. Thực
ra mà nói, người mua một "trái phiếu thảm họa" đang bán bảo hiểm; nếu
thảm họa nêu trong trái phiếu xảy ra, người mua sẽ phải chi trả một lượng
tiền đã được thỏa thuận trước hoặc phải trả tiền gốc của mình. Đổi lại, người