cấp tự túc và cái bẫy Malthus
. Theo lời của cựu Thống đốc Ngân hàng
Dự trữ Liên bang Frederic Mishkin: "Hệ thống tài chính là bộ não của nền
kinh tế... Nó đóng vai trò cơ chế phối hợp để phân phối tiền vốn, dòng máu
của các hoạt động kinh tế, sao cho các công ty và gia đình sử dụng vốn một
cách hiệu quả nhất. Nếu tiền vốn được dùng sai mục đích hay không lưu
thông, thì nền kinh tế sẽ hoạt động một cách không hiệu quả, và hậu quả
cuối cùng là kinh tế sẽ kém phát triển."
Tuy vậy, sự lên ngôi của đồng tiền chưa bao giờ, và sẽ không bao giờ là
một quá trình suôn sẻ. Ngược lại, lịch sử tài chính vẫn liên tục lộn nhào qua
những khúc lên và xuống, bùng và vỡ bong bóng, giữa điên cuồng và hoảng
loạn, chấn động và sụp đổ.
Một nghiên cứu gần đây sử dụng dữ liệu
hiện có về tổng sản lượng nội địa và tiêu thụ từ năm 1870 đã cho thấy có
148 vụ khủng hoảng trong đó một nước trải qua sự suy giảm GDP lũy tích
ít nhất là 10%, và 87 vụ khủng hoảng trong đó sản lượng tiêu thụ cũng suy
giảm cùng mức độ; điều này cho thấy xác suất xảy ra thảm họa tài chính là
khoảng 3,6% một năm.
Đến nay vẫn vậy, mặc dù các tổ chức và công
cụ đã trở nên tinh vi chưa từng có, Hành tinh Tài chính vẫn chịu rất nhiều
nguy cơ khủng hoảng. Có vẻ như, dù chúng ta có khéo léo tới đâu thì vẫn sẽ
bị "đánh lừa bởi sự ngẫu nhiên"
và bị bất ngờ bởi những "con thiên nga
đen"
. Có khi chúng ta còn đang sống trong quá trình xì hơi của một
"siêu bong bóng" kéo dài hàng thập niên.
Có ba lý do cơ bản cho việc này. Lý do đầu tiên là tương lai - hay đúng
hơn là các tương lai, vì tương lai không bao giờ chỉ có số ít - nằm trong
vòng bất định, không như rủi ro có thể ước tính trước. Như Frank Knight đã
lập luận vào năm 1921: "Tính bất định (uncertainty) phải được hiểu một
cách khác hoàn toàn so với khái niệm rủi ro quen thuộc, hai thứ này chưa
bao giờ được phân biệt một cách rõ ràng... Bất định có thể đo lường được,
hay còn gọi là một 'rủi ro', khác hẳn bất định không đo lường được, đến nỗi
thực tình không thể coi đấy là bất định được nữa." Nói một cách đơn giản,
nhiều việc xảy ra trong cuộc sống không giống như trò súc sắc. Lần này qua
lần khác sẽ có một sự kiện diễn ra "độc nhất vô nhị, hoặc không có đủ số
