đây là không thể và không nên loại bỏ khả năng xảy ra tuyệt chủng bằng
những luật lệ quá cẩn trọng. Như Joseph Schumpeter đã viết hơn 70 năm về
trước: "Hệ thống kinh tế không thể thiếu kế sách cuối cùng là hủy diệt hoàn
toàn những sự tồn tại không có cách nào thích ứng được". Điều này, theo
cách nhìn của ông, đơn giản nghĩa là sự biến mất của "những công ty không
đủ sức sống sót".
Trong lúc viết sách này, tôi đã thường xuyên được hỏi rằng tôi có đặt
nhầm tựa sách không. Đồng tiền lên ngôi có lẽ nghe lạc quan một cách vô
lý (nhất là với những người không hiểu sự ám chỉ tới chương trình Con
người lên ngôi của Bronowski) khi mà lạm phát vọt lên và việc đổ xô đầu
tư vào hàng hóa có vẻ là tín hiệu sự đi xuống đúng theo nghĩa đen của niềm
tin công chúng và sức mua của những đồng tiền mạnh như đồng đô la.
Nhưng tới đây thì người đọc chắc hẳn đã thấy rõ hệ thống tài chính của
chúng ta đã đi lên như thế nào kể từ nguồn gốc xa xôi của nó là hệ thống
vay mượn tiền ở Lưỡng Hà cổ đại. Đúng là đã có những cuộc thoái lui, suy
giảm và diệt vong lớn. Nhưng kể cả những lần tồi tệ nhất cũng không khiến
chúng ta bị đẩy lùi hoàn toàn. Mặc dù lịch sử tài chính đi theo một đường
răng cưa, nhưng hướng của nó, không có nghi ngờ gì, là đi lên.
Dù vậy, tôi có thể đã bày tỏ lòng kính trọng tương tự với Charles Darwin
bằng cách đặt tên cuốn sách là Tài chính mất ngôi, vì câu chuyện tôi vừa kể
mang tính tiến hóa đích thực. Khi ta rút tiền từ máy ATM, hay đầu tư từng
phần lương tháng vào trái phiếu và chứng khoán, hay khi ta mua bảo hiểm
cho ô tô của mình, hay khi ta tái thế chấp nhà của mình, hay khi ta từ bỏ sự
"thiên vị nhà" mà đi vào những thị trường mới nổi, thì chính là ta đang
tham gia vào những giao dịch đã có nhiều tiền lệ lịch sử.
Tôi tin tưởng hơn bao giờ hết, rằng một khi chúng ta chưa hiểu được
hoàn toàn nguồn gốc của loài sinh vật tài chính, chúng ta sẽ không bao giờ
hiểu được sự thật cơ bản về đồng tiền: thay vì đó là "một con quái vật cần
phải được đưa về đúng vị trí của nó", như Tổng thống Đức ca thán gần đây
, các thị trường tài chính là chiếc gương của nhân loại, hé lộ từng giờ
