Về dài hạn, lãi suất ở châu Âu có xu hướng giảm. Vậy tại sao một số
người ở Anh ngày nay vẫn trả mức lãi lên tới tám con số cho những khoản
nợ vặt vãnh? Và chắc chắn phải là người mất trí mới không quỵt các khoản
nợ này. Một số khách hàng của Law quả thực là những người không bình
thường lắm về tâm thần. Nhưng có những lý do rõ ràng cho thấy ngay cả
những khách hàng bình thường của gã cũng nhận thấy việc bội tín với gã là
không khôn ngoan, cho dù mức lãi có cắt cổ đi chăng nữa. Như tờ Scotsman
viết: "nhiều nạn nhân của gã quá sợ hãi nguy cơ không trả được nợ do tiếng
tăm của gã" - mặc dù người ta vẫn không biết đích xác rằng Law có thực sự
dùng tới bạo lực không.
Sau lưng mỗi kẻ cho vay nặng lãi, như trường
hợp của Shylock cho thấy, luôn tiềm tàng một mối đe dọa ngầm.
Thật dễ dàng lên án những kẻ cho vay nặng lãi là vô đạo đức và phạm
tội. Gerard Law đã bị kết án mười tháng tù vì hành vi của mình. Tuy nhiên
chúng ta cần cố gắng hiểu lý do kinh tế của việc hắn làm. Trước hết, hắn đã
lợi dụng được việc không có tổ chức tài chính chính thức nào có thể cho
những người thất nghiệp ở Shettleston vay tiền. Thứ hai, Law phải vừa
tham lam vừa tàn nhẫn, bởi vì những khách hàng ít ỏi của hắn rất có thể sẽ
quỵt nợ. Khó khăn cơ bản trong việc cho vay nặng lãi là hoạt động kinh
doanh này có quy mô quá nhỏ và nhiều rủi ro nên không thể áp dụng các
mức lãi suất thấp. Nhưng mức lãi suất cao lại khiến việc không trả được nợ
dễ xảy ra hơn và chỉ có sự đe dọa mới khiến người ta tiếp tục trả nợ. Vậy
làm thế nào để những người cho vay tiền vượt qua mối màu thuẫn cơ bản:
nếu họ quá rộng lượng, họ sẽ không kiếm được tiền; nếu họ quá chặt chẽ,
như Gerard Law, người ta rốt cuộc sẽ gọi cảnh sát?
Câu trả lời là phải lớn mạnh hơn và quyền lực hơn.
Sự ra đời của ngân hàng
Shylock còn lâu mới là người cho vay duy nhất nhận ra điểm yếu vốn có
của chủ nợ, nhất là khi chủ nợ là người nước ngoài. Vào đầu thế kỷ 14,
ngành tài chính ở Italia nằm dưới sự thống trị của ba gia tộc Florence: nhà
