Sau khi chúng tôi đã tìm hiểu những chiếc răng một lúc lâu nữa, Tassy
dẫn tôi lên sảnh cổ sinh vật học. Ngay sau lối vào là chiếc xương đùi khổng
lồ được Longueuil gửi tới Paris, trưng bày trên một cái bệ. Nó có chiều rộng
tương đương với một cây trụ hàng rào. Đám học trò Pháp đang đi thành
đoàn qua chúng tôi, la hét phấn khích. Tassy có một xâu lớn chìa khóa mà
ông dùng để mở đủ thứ ngăn kéo phía dưới các lồng kính trưng bày. Ông
cho tôi xem một chiếc xương voi ma mút từng được Cuvier nghiên cứu và
mỗi thứ một chút nhiều loài khác nhau mà Cuvier là người đầu tiên nhận
dạng được. Rồi ông đưa tôi tới xem con Maastricht, ngày nay vẫn là một
trong những hóa thạch nổi tiếng nhất thế giới (Dù Hà Lan đã nhiều lần đòi
lại hóa thạch này, người Pháp đã quyết giữ nó trong hơn 200 năm qua). Vào
thế kỷ 18, hóa thạch Maastricht được một số người cho là thuộc về một loài
cá sấu lạ, còn những người khác nghĩ đó là từ một con cá voi có răng.
Cuvier rốt cuộc sẽ xác định, một lần nữa ông lại đúng, rằng nó thuộc về một
loài bò sát biển (Sinh vật này sau này được gọi là mosasaur [
]).
Vào khoảng giờ ăn trưa, tôi đi bộ cùng Tassy trở lại văn phòng của ông.
Rồi tôi lang thang qua khu vườn tới nhà hàng cạnh ngôi nhà cũ của Cuvier.
Vì có vẻ đây là một việc nên làm, tôi đã gọi cả thực đơn Menu Cuvier - ta
chỉ được chọn khai vị và tráng miệng. Vào lúc tôi đang chiến đấu với món
thứ hai - một cái bánh tart phủ kem rất ngon lành - tôi bắt đầu cảm thấy no
một cách khó chịu. Tôi nhớ lại bản mô tả mà tôi đã đọc về bộ xương của nhà
giải phẫu học. Trong thời cách mạng, Cuvier gầy gò. Trong những năm ông
sống ở khu nhà bảo tàng, ông ngày càng trở nên mập mạp, cho tới lúc cuối
đời thì ông béo kinh khủng.
***
Với bài giảng về “những loài voi, cả còn sống và hóa thạch”, Cuvier đã
thành công trong việc xác lập việc tuyệt chủng là một sự thật. Nhưng khẳng
định ngông cuồng nhất của ông - rằng từng tồn tại cả một thế giới đã mất,
với rất nhiều loài đã mất - thì vẫn chỉ là một tuyên bố ngông cuồng. Nếu quả
từng có một thế giới như thế, những dấu vết về các loài đã tuyệt chủng khác
lẽ ra cũng có thể được tìm thấy. Nên Cuvier đã lên đường tìm chúng.
