được giải thích bằng các lực, hay “các tác nhân” vẫn còn trong các công
trình hiện tại. Tự nhiên quả đã thỉnh thoảng “thay đổi tiến trình”, và ở những
thời điểm như thế, quả là “dòng chảy của sự vận hành” đã bị phá vỡ.
Trong khi đó, liên quan tới loài voi răng mấu châu Mỹ, Cuvier cũng đúng
một cách khó tin. Ông đã xác định rằng loài thú này bị quét sạch năm hoặc
sáu nghìn năm trước, trong cùng “cuộc cách mạng” đã tiêu diệt loài voi ma
mút và loài Megatherium. Thật ra, voi răng mấu châu Mỹ biến mất vào
khoảng 13 nghìn năm trước. Sự diệt vong của nó nằm trong một làn sóng
những sự biến mất giờ được gọi là đợt tuyệt chủng của các động vật khổng
lồ [
]. Làn sóng này trùng hợp với sự lan tỏa của loài người hiện đại và thật
ra đang ngày càng được cho rằng là hậu quả của việc loài người lan rộng.
Theo nghĩa này, cuộc khủng hoảng Cuvier nhận thấy xảy ra ngay ở ranh giới
trước khi lịch sử được ghi nhớ lại chính là do chúng ta gây ra.
