mà thực ra họ phải làm sao để biết nên đi đường nào? Tại nơi mà họ đang ở,
tên của cái làng quê hương họ không nói lên điều gì cho ai.
Trong khi lang thang vô định như thế tốt nhất là sát cánh với nhau trong
cùng một nhóm bộ lạc đông người hơn. Tất nhiên khi đó không thể trông
chờ vào dịp may đi bằng ô tô. Phải đi bộ hàng ngày và hàng tuần - đi bộ. Ở
đây thường xuyên có thể gặp các thị tộc và bộ lạc lang thang. Đôi lúc đó là
cả đoàn người dài lê thê. Họ mang trên đầu toàn bộ gia sản - trong những
cái bọc, chậu và xô. Tay lúc nào cũng rảnh, chúng cần để giữ thăng bằng, để
đuổi ruồi và muỗi, lau mồ hôi trên mặt.
Có thể đứng bên lề đường và bắt chuyện với họ. Họ sẵn lòng đáp lại nếu
biết câu trả lời. Hỏi - họ đi đâu? - họ đáp - đến Kindu, đến Kongolo, đến
Lusambo. Hỏi - đó là ở đâu? - họ lúng túng, vì làm sao giải thích được cho
một người lạ Kindu ở đâu, nhưng thỉnh thoảng một vài người chỉ tay - ở
miền Nam. Hỏi nơi đó xa không, họ càng lúng túng hơn nữa, vì thật ra họ
không biết. Hỏi - họ là ai? - họ nói họ là người Yeke, hoặc Tabwa, hoặc
Lunda. Họ có đông không? Điều này họ lại không biết. Nếu hỏi đám thanh
niên, họ chỉ đi hỏi người già. Nếu hỏi người già thì họ bắt đầu tranh cãi
nhau.
Tấm bản đồ tôi mang theo mình (“Afrique. Carte Généraleh
” Công ty
Kummerly + Frey ấn hành ở Bern, không có ngày tháng) cho thấy tôi ở đâu
đó giữa Stanleyville và Irunu. Tôi đang cố gắng để đến được Uganda bấy
giờ vẫn còn đang yên ổn hơn, đến Kampala nơi tôi có thể liên lạc với
London và qua đó gửi tin tức về Vacsava. Trong nghề nghiệp của chúng tôi
cái thú du lịch và lòng ham mê thưởng ngoạn phải ưu tiên cho việc chính
yếu - liên lạc với trung tâm và gửi về đó các tin tức thời sự quan trọng.
Chúng tôi được cử ra thế giới để làm điều đó và không có sự biện hộ nào
được chấp nhận. Vì vậy nếu đến được Kampala thì tôi dự định sẽ đi tiếp
đến Nairobi, sau đó đến Dar es-Salaam và Lusaka, từ đó đến Brazzaville,
đến Bangui, Fort Lamy và xa hơn nữa. Các kế hoạch, dự định, ước mơ được
vạch ra bằng ngón tay di trên bản đồ, khi tôi đang ngồi dưới hàng hiên rộng
