gia vào việc tạo nên vở kịch tuyệt vời là lịch sử này - lịch sử của hôm nay,
hôm qua và xa xôi hơn nữa.
Trong bất kỳ trường họp nào, không chỉ các nhân chứng đã có ảnh hưởng
đến việc tạo ra hình ảnh thế giới mà ông truyền lại cho chúng ta. Những
người đương thời của ông cũng có phần. Vào thời đó tác giả sống trong mối
quan hệ gần gũi và trực tiếp với khán thính giả của ông. Vì còn chưa có
sách, tác giả đơn giản là trình bày trước công chúng những gì mình đã viết,
họ nghe, phản ứng và bình luận ngay lập tức. Hành động của họ có thể là
kim chỉ nam quan trọng cho ông, để biết hướng ông đang theo đuổi và cách
viết của ông có được đồng tình và công nhận hay không.
***
Sẽ không thể có những chuyến đi của Herodotus, nếu vào thời đó không tồn
tại thể chế proxenos - người bạn của khách. Một proxenos, hay ngắn gọn là
proxen, là một kiểu lãnh sự. Anh ta tình nguyện hoặc được trả tiền để trông
nom ai đó đến từ thành phố quê hương anh ta. Đã quen thuộc và có quan hệ
tốt ở nơi chốn mới, anh ta giúp đỡ người đồng hương mới đến giải quyết
công việc, lấy tin tức, thiết lập quan hệ. Vai trò của proxen rất đặc biệt trong
cái thế giới dị thường này, nơi thần thánh sống giữa con người và thường
không có gì khác biệt so với họ. Phải bày tỏ lòng hiếu khách chân thành với
người mới đến, vì không bao giờ có thể biết chắc con người lang thang xin
bữa ăn và nơi trú ngụ này chỉ là người hay là vị thần mang hình dáng con
người.
Nguồn tư liệu quý báu và vô tận khác của Herodotus là tất cả các thể loại
những người canh giữ ký ức thời đó có ở khắp nơi, các sử gia tự học, những
người chơi đàn lang thang. Đến tận ngay nay ở Tây Phi vẫn có thể gặp và
nghe một griot kể chuyện. Griot là người đi khắp các làng quê và những nơi
họp chợ để kể các truyền thuyết, huyền thoại, lịch sử của dân tộc mình, của
bộ lạc, thị tộc. Chỉ cần trả một số tiền nhỏ, thậm chí một bửa ăn đạm bạc và
cốc nước lạnh, là griot già, con người thông thái và có trí tưởng tượng
phong phú, sẽ kể cho bạn nghe lịch sử xứ sở của bạn, những gì trước đây đã
