người mẹ trả lời con rằng đó là... và đến đây bà kể ra những cái tên chỉ nói
lên một điều - ở đâu đó xa xôi, có một thế giới toàn năng đã luôn đem cha
đi nhưng cũng đưa cha về, ơn Trời! Phải chăng ở đâu đó đã nảy sinh lòng
thôi thúc tìm hiểu về thế giới ấy? Lòng thôi thúc và quyết tâm?
Từ những tư liệu ít ỏi đến được với chúng ta, ta biết rằng cậu bé Herodotus
có một người chú là nhà thơ mang tên Panyassis, tác giả của nhiều bài thơ
và sử thi. Có phải người chú ấy đã dắt cậu bé đi dạo, dạy cho cậu cái đẹp
của thi ca, thuật hùng biện, nghệ thuật kể chuyện? Bởi vì Sử ký là một tác
phẩm tài năng, cũng là điển hình của nghệ thuật viết, bậc thầy về cấu trúc.
Khi còn trẻ tuổi - có lẽ đó là lần duy nhất trong đòi - Herodotus bị chính trị
cuốn vào, và đó là vì cha và chú của ông. Hai người tham gia cuộc nổi dậy
chống tên bạo chúa Lygdamis của Halicarnassus, nhưng rồi hắn dập tắt
được phiến loạn. Những người nổi dậy ẩn náu ở Samos - hòn đảo núi đá
cách hai ngày chèo thuyền về hướng Tây Bắc. Ông sống ở đó hàng năm
trời, có lẽ chính từ đây ông đã đi chu du thế giới. Nếu ông có xuất hiện trở
lại ở Halicarnassus thì cũng chỉ là trong một khoảng thời gian rất ngắn ngủi.
Để làm gì? Thăm mẹ ư? Chúng ta không biết được. Có thể giả định là ông
không trở lại đó lần nào.
***
Herodotus đến Athens vào giữa thế kỷ V trước Công nguyên. Thuyền cập
cảng Piraeus của Athens, từ đó có thể đi ngựa hoặc thông thường hon là đi
bộ tám ki lô mét đến Acropolis. Athens khi đó là trung tâm thế giới, thành
phô quan trọng nhất trên hành tinh. Ở đây Herodotus là một người tỉnh lẻ,
không phải dân Athens, bởi vậy ông có phần là người mọi rợ
, một lưu
dân
- những người tuy quả thực được đối xử khá hơn so với nô lệ nhưng
cũng không bằng công dân gốc Athens. Athens là một xã hội rất nhạy cảm
về chủng tộc, người dân có ý thức mạnh mẽ về sự ưu việt, độc tôn của
mình, thậm chí là kiêu ngạo.
Nhưng Herodotus có vẻ như hòa nhập nhanh với thành phố mới. Khi ấy
người đàn ông trạc ba mươi tuổi này là một người cỏi mở, thân thiện, bạn
