chuyển trên những con đường quanh co rối rắm và phức tạp của lịch sử, khi
lý giải cho mình những nguyên nhân và sức mạnh thúc đẩy nó.
Việc định nghĩa và ý thức được nguyên lỷ này là vô cùng quan trọng, bởi vì
trong thế giới của Herodotus (thậm chí ngay cả thời nay, trong nhiều cộng
đồng) thứ quyền trả thù, quyền trừng phạt, nợ máu trả bằng máu từ lâu đời
vẫn hiện diện. Hơn thế nữa, việc báo thù không những là quyền mà còn là
trách nhiệm cao cả nhất. Ai không thực hiện nghĩa vụ trả thù sẽ bị gia đình,
họ hàng, cộng đồng mình phỉ nhổ. Nghĩa vụ trả thù không chỉ là của tôi -
một thành viên của bộ tộc bị gây hại. Các thánh thần cũng phải thực hiện
nó, thậm chí cả số mệnh vô hình và phi thời gian.
Sự báo thù có nhiệm vụ gì? Nỗi sợ hãi bị báo thù, tính không thể tránh khỏi
của nó, sẽ phải ngăn mỗi chúng ta lại trước khi làm việc xấu và gây hại cho
người khác. Nó phải là cái phanh, là lời nhắc nhở. Tuy nhiên, nếu nó tỏ ra
vô dụng và ai đó có hành vi làm tổn thương người khác, thủ phạm của hành
vi ấy sẽ khởi động một chuỗi báo thù có thể kéo dài qua hàng thế hệ, thậm
chí hàng thê kỷ.
Có một thứ chủ nghĩa định mệnh buồn thảm trong cơ chế trả thù. Một cái gì
đó không tránh khỏi và không thể cứu vãn. Bỗng nhiên anh gặp bất hạnh và
anh không thể tìm hiểu - vì sao? Chuyện gì đã xảy ra vậy? Đó đơn giản là
sự báo thù đã với đến anh, cho tội ác của cụ ky anh sống cách đây hàng
chục thế hệ mà thậm chí anh chưa từng biết về sự tồn tại.
***
Nguyên lý thứ hai của Herodotus, không chỉ liên quan đến lịch sử mà tới cả
cuộc sống con người, là: hạnh phúc của loài người không bao giờ bền
vững. Và người đàn ông Hy Lạp của chúng ta chứng minh sự thật này khi
miêu tả số phận bi thảm cay đắng của vua xứ Lydia - Croesus, tương tự như
trường hợp của Job trong Kinh Thánh mà có thể Croesus là nguyên mẫu.
Lydia, vương quốc của ngài, là một nước châu Á hùng mạnh nằm giữa Hy
Lạp và Ba Tư. Ở đó, trong các cung điện của mình, Croesus tích trữ rất
nhiều của cải, hàng núi vàng bạc làm ngài nổi tiếng khắp thê gian và ngài
