sông Choaspes đã được nâu sẵn đựng trong các bình bằng bạc đến mọi
nơi.”
Thứ nước này làm tôi chú ỷ. Nước được đun sẵn từ trước. Đựng trong các
bình bằng bạc (bạc giữ cho nước mát), và phải băng qua sa mạc. Nước này,
như ta biết, được rất nhiều xe bốn bánh do la kéo chở đi.
Các xe chở nước, còn binh lính thì ngã gục trên đường vì khát. Binh lính
kiệt sức, nhưng những chiếc xe cứ đi tiếp, không dừng lại, nước không dành
cho họ; đó là nước đã được đun dành cho Cyrus, vì ông không uống thứ
khác nên thiếu nó ông sẽ chết khát. Có bao giờ ta có thể tưởng tượng được
một điều như vậy không?
Còn một điều khác làm tôi quan tâm. Trong chuyến đi này thực chất là có
hai vị vua - Cyrus vĩ đại đang cầm quyền và vị thứ hai, Croesus đã mất ngôi
vừa mới hôm qua thoát chết trên giàn lửa mà vị thứ nhất kia chuẩn bị cho.
Mối quan hệ giữa họ bây giờ ra sao? Herodotus nói là thân mật. Nhưng ông
không tham gia cuộc viễn chinh này, thậm chí ông còn chưa có mặt trên
đời. Cyrus và Croesus có cùng đi trên một xe không, cái xe chắc chắn có
bánh mạ vàng, cột mạ vàng và càng xe mạ vàng? Croesus có nhìn cảnh
tượng ấy mà kín đáo thở dài không? Hai quý ông có nói chuyện với nhau
không? Họ phải trò chuyện qua phiên dịch, vì không biết ngôn ngữ của
nhau. Mà nói chuyện gì ở đây chứ - họ đi nhiều ngày và nhiều tuần, cuối
cùng thì sớm muộn gì cũng phải hết đề tài. Nếu thêm vào đó, nếu cả hai đều
ít nói, bản chất kín đáo và hướng nội thì sao?
Tôi tò mò về chuyện xảy ra khi Cyrus muốn uống nước. - Hãy đem nước
đến đây - ông ta gọi tùy tùng. Những người mang nước ấy phải là những
người được tin cẩn đặc biệt, đã thề nguyền không uống trộm thứ nước vô
giá. Vậy là họ đem chiếc bình bằng bạc đến theo lệnh. Bấy giờ Cyrus sẽ
uống một mình, hay sẽ nói: - Này, Croesus, ông cũng uống đi! Herodotus
không nhắc gì về chuyện này, mà đây là một điểm quan trọng - trên sa mạc
không thể sống thiếu nước, con người sẽ nhanh chóng chết vì khát.
