Dương Châu trong giai đoạn này. Nhà Tiền Lương của họ Trương bị diệt
vong từ lâu nên tạm thời không xét đến, còn lại bốn nhà Lương cát cứ bốn
vùng, cộng thêm nước Tây Tần chiếm vùng Thanh Hải và Cam Nam, năm
tiểu quốc này tuy thế nước yếu ớt nhưng thường xuyên xảy ra xung đột. Từ
góc độ kinh tế có thể thấy, diện tích lãnh thổ nhỏ bé như vậy, lại không thể
khôi phục sản xuất, người dân không sống nổi, họ sẽ phải làm sao? Họ sẽ
dựng cờ khởi nghĩa, vậy cách khôn ngoan nhất của nhà cầm quyền trong
bối cảnh này là chuyển dịch mâu thuẫn nội tại ra bên ngoài. Tiến hành
chiến tranh với ngoại bang, nếu thắng lợi, có thể tha hồ cướp bóc. Nhưng
những nước lớn như nhà Hậu Tần của họ Diêu thì không thể đánh bại được.
Bởi vậy, phải chọn đánh các nước nhỏ vừa tầm. Chiến tranh xung đột, kéo
dài suốt mấy mươi năm, chờ đến khi người anh hùng có khả năng thống
nhất lãnh thổ xuất hiện, thì những tiểu quốc này cũng từng bước tan rã.
Và trong số những vị quân chủ này, có mấy người biết chăm lo cho dân
chúng khi nạn đói ập tới. Vị anh hùng tài ba Thốc Phát Khuê, người lập nên
vương triều Bắc Ngụy, trong thời gian chiến tranh với nhà Hậu Yên, khi
ông đích thân đi kiểm tra tình hình ôn dịch đang hoành hành và nghe tướng
lĩnh báo cáo rằng cứ mười người thì có bốn đến năm người chết vì bệnh
dịch, ông đã thản nhiên đáp: “Đó là ý trời, chẳng thể cứu vãn. Cũng may
vẫn còn rất nhiều người sống sót để xung quân”. Khi binh lính thiệt mạng
quá nửa, thì dân thường sẽ thế nào? Sử sách không ghi chép, nhưng chắc
chắn nhiều hơn rất nhiều.
Bài thơ “Bảy nỗi buồn đau” của Vương Xán có đoạn: “Ra cửa nào trông
thấy? Xương trắng ngập đồng sâu. Bên đường có một chị Đói, quẳng con
đống lau Đi xa còn tiếng khóc Gạt lệ không ngoái đầu. Một thân còn chưa
chắc Cả hai sống được sao?[1]” [1] Bài thơ “Bảy nỗi buồn đau” của Vương
Xán, Nhượng Tống dịch.
Tấn bi kịch thảm khốc ấy đang diễn ra ở khắp mọi nơi trên mảnh đất
Trung Nguyên rộng lớn này. Nhìn vẻ dương dương tự đắc của bọn người
