cách khác, trí tuệ bắt đầu phát hiện sự vật. Giờ đây tâm đã thấu hiểu
nguyên nhân nào đã làm cho tâm bất an, tình trạng bất an tức khắc bắt đầu
suy giảm và cảm giác căng thẳng của thân cũng bắt đầu dịu dần.
Nếu tiếp tục quan sát, ta có thể khám phá rằng tâm vẫn còn đôi chút tình
trạng bất an và căng thẳng. Câu hỏi, “Tại sao vậy?” có thể được còn nêu lên
và sẽ đưa ta tiến thêm một bước còn nữa. Ta còn có thể thấy những mong
muốn bất ngờ, những sự kháng cự, những quan điểm, những ước vọng hay
những điều mong chờ, dẫn đến tình trạng bất ổn ấy. Vì giờ đây ta đã thấy
“căn nguyên” cội rễ của tình trạng bất an, nó sẽ hoàn toàn biến mất.
Vì tâm đã thức tỉnh hay biết những nguyên nhân đã gây nên tình trạng
bất an và căng thẳng, nó sẽ tiếp tục đi tìm những loại trạng thái tương tợ
dẫn đến căng thẳng, bất mãn hay hăng hái phấn khởi. Khi tâm phát hiện trở
lại, trí tuệ sẽ nhận ra những ô nhiễm ẩn tàng nằm phía sau nó. Bằng cách
ấy, chú niệm càng thêm liên tục, tâm lực càng dũng mãnh. Giờ đây đức tin
(tín), hạnh chuyên cần (tấn), chú niệm (niệm), tâm vững chắc an trụ (định)
và trí tuệ (tuệ) chung hợp rất chặt chẽ, nói cách khác, “Pháp” phát sanh và
hoạt động mạnh mẽ.
Tuy nhiên, mặc dầu vậy, không phải lúc còn nào chú niệm tự động cũng
nhận ra ô nhiễm. Tất cả chúng ta đều có những điểm mù quáng, những thói
quen tật xấu tiềm ẩn sâu kín trong tâm (tiền khiên tật) mà chú niệm tự động
sẽ không thể nhận ra. Những điểm mù quáng ấy ẩn núp sâu kín trong tâm
mà chú niệm tự động không thể trực tiếp phát giác. Chú niệm chỉ có thể
đoán biết mình như thế nào xuyên qua những cảm xúc phản ứng của người
khác đối với mình. Thấy người khác đối xử với mình như thế nào mà đoán
ra mình như thế nào. Do vậy, mỗi khi ghi nhận những người sống quanh ta
có những hành động ít nhiều có tính cách phòng thủ, điều đó phản ứng tư
cách và thái độ của ta. Tuy nhiên thông thường ta cũng không biết được rõ
ràng mình đã xúc phạm người ấy như thế nào. Nếu cảm nghe thoải mái với
người mà hình như ta xúc phạm, hãy hỏi thẳng ra để tự sửa mình. Nếu
không, tốt hơn hãy thuật lại câu chuyện với một người bạn thân để hiểu
biết, xem ta đã làm gì lỗi lầm. Một khi đã thông hiểu vấn đề, ta cũng có thể
