2. Tư duy khái quát quá mức.
Năm 11 tuổi, tôi mua một bộ bài ma quỷ (Svengali Deck) tại Hội chợ Bang
Arizona. Bạn có thể đã từng tận mắt xem màn trình diễn đơn giản nhưng ấn
tượng này rồi: Tôi cho bạn xem xấp bài – các lá bài đều khác nhau. Bạn chọn
một lá bài tùy ý. Xem như bạn chọn lá Bồi Bích nhé. Bạn đặt lá bài vào trong
xấp bài mà không cho tôi biết đó là lá bài nào. Giờ thì tôi sẽ la lên, “Svengali!”
Khi tôi lật xấp bài lên, các lá bài đều là lá Bồi Bích.
Khi bạn khái quát quá mức, tâm trí bạn thực hiện quá trình tương tự như
Svengali. Bạn tự tiện kết luận rằng sự việc đã xảy ra với bạn một lần sẽ xuất
hiện lặp đi lặp lại, sẽ nhân lên giống như những lá bài Bồi Bích vậy. Vì sự việc
này diễn ra không vui chút nào, nên bạn cảm thấy chán nản.
Một nhân viên bán hàng bị trầm cảm nhìn thấy vết phân chim trên cửa sổ xe
hơi của mình và nghĩ rằng, “Cái số của mình nó vậy rồi. Mấy con chim luôn
luôn ị vào cửa sổ của mình!” Đây chính là ví dụ hoàn hảo cho tư duy khái quát
quá mức. Khi tôi hỏi anh ta về trải nghiệm này, anh ta đã thừa nhận rằng trong
20 năm di chuyển bằng xe, anh ta không thể nhớ ra thêm bất kỳ lần nào khác
mà anh ta nhìn thấy phân chim trên cửa sổ xe hơi của mình nữa.
Nỗi đau khi bị từ chối gần như hoàn toàn được tạo ra từ tư duy khái quát quá
mức. Khi không có tư duy khái quát, nếu bị người khác lăng mạ ta có thể buồn
bực trong một khoảng thời gian, nhưng không cảm thấy quá nặng nề. Một cậu
thanh niên nhút nhát đã gom hết can đảm để mời cô gái đi chơi. Khi cô gái từ
chối một cách lịch sự vì đã có hẹn trước đó, anh chàng tự nhủ, “Mình sẽ chẳng
bao giờ có bạn gái. Sẽ không có cô gái nào muốn hẹn hò với mình. Mình sẽ cô
đơn và khổ sở suốt đời.”
Trong suy nghĩ sai lệch của mình, anh ta kết luận rằng bởi vì cô gái từ chối
anh ta một lần, thì cô ấy sẽ luôn luôn như thế, và rằng vì tất cả phụ nữ đều có
sở thích giống nhau 100%, nên bất kỳ một người phụ nữ tử tế nào trên mặt đất
này cũng sẽ từ chối anh ta hết lần này đến lần khác. Svengali!
