Dù ý tưởng đó đã được khẳng định qua nhiều thế kỷ, nhưng phần đông
những người mang tâm trạng sầu não lại chẳng hề lĩnh hội được bao nhiêu.
Nếu bạn cảm thấy suy sụp, bạn có thể đang nghĩ về những điều không vui từng
xảy đến với mình. Bạn có thể nghĩ mình thua kém người khác và số phận bắt
bạn không được hạnh phúc, bởi bạn thất bại trong công việc hoặc bị người bạn
yêu ruồng bỏ. Có thể suy nghĩ thấy mình không xứng đáng chính là hậu quả
của một điểm yếu nào đó của cá nhân bạn – bạn tin mình không đủ thông
minh, chưa đủ thành công, chưa đủ hấp dẫn, hoặc không đủ tài ba nên bạn
chưa thể vui và hài lòng nổi. Nếu bạn mang trong lòng cảm xúc tiêu cực thì có
thể đó là tàn dư của một tuổi thơ thiếu tình thương hoặc nhiều đau buồn, hoặc
một yếu tố di truyền không hay từ cha mẹ, hoặc do xáo trộn kích thích tố trong
cơ thể, đại loại thế.
Có khi bạn trút giận lên người khác vào những lúc buồn phiền: “Mấy thằng
cha tài xế cà chớn này khiến mình nổi điên mỗi sáng lái xe đi làm! Nếu không
gặp mấy tay ấy thì hôm nay mình đã có một ngày hoàn hảo!” Và hầu như mọi
cá nhân gặp căng thẳng kiểu này đều nghĩ chỉ có mình họ đang phải đối mặt
với sự thật tồi tệ về bản thân, về thế giới, và những cảm xúc đáng sợ trong tâm
tưởng đều là thật và không thể tránh khỏi.
Chắc chắn những suy nghĩ dạng này đều có một chút sự thật trong đó –
chuyện tồi tệ xảy ra thường xuyên trong cuộc sống, và đôi khi cuộc đời đối xử
với ta chẳng ra gì. Rất nhiều người từng hứng chịu mất mát lớn lao, hoặc trải
qua nhiều vấn đề cá nhân đau đớn khôn cùng. Những yếu tố di truyền, các kích
thích tố trong ta, và cả kỷ niệm thời thơ ấu, hẳn tất thảy đều có tác động lên
cách chúng ta suy nghĩ và cảm nhận. Và quanh ta thiếu gì những kẻ thối nát,
cục súc hoặc ích kỷ. Nhưng tất cả những gì ta tin là nguyên nhân gây ra tâm
trạng tồi tệ kia đều có xu hướng biến ta thành nạn nhân – ta tin nó bắt nguồn từ
những điều nằm ngoài khả năng kiểm soát của mình. Suy cho cùng, chúng ta
đâu thể bắt người khác thay đổi thói quen lái xe trong giờ cao điểm; ta đâu thể
quay ngược thời gian để nói người lớn cư xử khác đi hồi ta còn bé; ta cũng
chẳng thể can thiệp vào bộ mã gien di truyền hoặc kích thích tố trong người
(uống thuốc thì giúp được tí chút). Ngược lại, bạn hoàn toàn có thể thay đổi
những giá trị sống và niềm tin trong tâm trí. Khi làm được, bạn sẽ nhận ra
