Lý giải đơn giản mà nghiên cứu đưa ra là trong quá trình trầm cảm, bạn sẽ
mất đi một vài khả năng tư duy sáng suốt; bạn gặp khó khăn trong việc nhìn
nhận sự việc. Các sự việc tiêu cực sẽ dần xâm lấn cho đến khi nó chi phối toàn
bộ thực tế trong mắt bạn – và bạn không còn nhận ra rằng những chuyện xảy ra
đang bị bóp méo. Mọi thứ đều có vẻ thật đối với bạn. Ảo ảnh bạn tự tạo ra về
địa ngục trần gian rất thuyết phục. Bạn càng cảm thấy lo lắng khổ sở bao
nhiêu, lý trí của bạn càng méo mó bấy nhiêu. Và ngược lại, nếu không vướng
vào tình trạng rối loạn tâm thần, không thể nào có chuyện bạn tự đánh giá thấp
mình hay bị trầm cảm!
Những lúc bạn xem thường bản thân thì bạn đang tư duy méo mó như thế
nào? Khởi đầu đơn giản nhất chính là bắt đầu xem lại danh sách các lối tư duy
sai lệch của bạn. Tình trạng sai lệch thường gặp nhất khi bạn cảm thấy mình vô
dụng là lối tư duy “được ăn cả, ngã về không.” Nếu bạn chỉ nhìn cuộc đời theo
hướng cực đoan, bạn sẽ tin mọi thứ mình làm rơi vào hai trường hợp hoặc rất
tốt hoặc rất tệ – không có khoảng giữa. Giống như một nhân viên kinh doanh
từng chia sẻ với tôi, “Khi tôi đạt được 95% hoặc hơn chỉ tiêu bán hàng tôi tự
đặt ra cho mình trong tháng thì còn chấp nhận được. Còn 94% hoặc thấp hơn
thì chẳng khác nào thất bại hoàn toàn.”
Phương pháp tự đánh giá bản thân kiểu “được ăn cả, ngã về không” này
không chỉ thiếu thực tế và phương hại cho chính người có cách nhìn nhận đó,
mà còn kéo theo chứng căng thẳng và thất vọng triền miên. Một bác sĩ tâm lý
bị trầm cảm đã tìm đến tôi vì anh nhận ra mình không còn ham muốn tình dục
và bị rối loạn cương dương suốt hai tuần lễ ưu buồn. Xu hướng cầu toàn trong
anh không những đóng vai trò quan trọng trong sự nghiệp rạng rỡ hiện tại anh
đang có, mà còn chi phối cả đời sống tình dục của hai vợ chồng anh.
Vậy nên trước khi mắc bệnh, anh gần gũi vợ đều đặn cách ngày một lần
trong suốt 20 năm họ gắn bó bên nhau. Bất chấp năng lực tình dục đã suy giảm
– triệu chứng thường gặp khi vướng trầm cảm – anh tự nhủ, “Mình phải duy trì
sinh hoạt như thường lệ.” Suy nghĩ này gây ra sự căng thẳng ngày một tăng
trong anh, bởi anh không thể kéo dài “phong độ đàn ông” như mong muốn. Và
bởi lịch sinh hoạt vợ chồng hoàn hảo trước nay của anh bị phá vỡ nên anh bắt
