Tệ hại hơn các giải pháp cứu dân là lời kêu gọi để chính phủ tự kinh doanh
để kiếm tiền dùm cho dân. Đây là căn bản của lý thuyết “quốc hữu hóa” các
tài sản của tư nhân thành xí nghiệp quốc doanh, vì chính phủ quản lý thì
tiền không chạy vào túi các tên tư bản ích kỷ. Thông điệp này rất được cử
tri Âu Mỹ ưa chuộng vì phần lớn dân nghèo đều hoang tưởng rằng đồng
tiền này sẽ thực sự chạy vào túi mình. Chắc chắn họ sẽ thất vọng khi nhận
ra là nó luôn luôn chạy vào túi người khác.
Chuyện dài “quốc hữu hóa”
Năm 1945, ông Attlee lên thay ông Churchill làm Thủ tướng nước Anh sau
khi vận động thắng cử với tiêu đề hãy “quốc hữu hóa” trên toàn diện nền
kinh tế, nhất là các công ty lớn. Sau cuộc họp phê chuẩn của quốc hội, ông
Attlee tình cờ gặp lại ông Churchill trong phòng vệ sinh. Đang đi tiểu, ông
Churchill bỗng rời chỗ ra xa khi ông Attlee vừa đến đứng cạnh ông. “Tại
sao, ông có điều gì thù ghét tôi chăng?” Churchill nói: “Hoàn toàn không.
Tôi chỉ sợ ông thấy cái kích thước của… tôi, ông lại đòi quốc hữu hóa thì
phiền lắm”.
Lúc còn là sinh viên năm thứ ba đại học, năm 1966, tôi và hai người bạn
Tàu làm “ta ba lô” du lịch Bắc Âu. Ấn tượng nhất trong chuyến lữ hành
qua bốn nước là một buổi sáng mùa hè, chúng tôi đi xe điện để đến
Christiania ở Copenhagen, Đan Mạch. Giờ đi làm, xe khá đông, không còn
chỗ ngồi và chúng tôi phải đứng.
Cạnh tôi là một người đàn ông ăn mặc chỉnh tề, xách cặp đội nón, phong
cách thường thấy ở những anh quản lý kế toán chuyên nghiệp. Mặt đẹp trai,
nụ cười đôn hậu và có vẻ như quen biết nhiều người trên xe vì những cái
gật đầu chào hỏi “god morgen” liên tiếp. Ông ta cũng quay nói “hello” với
tôi và tôi cũng “hello” lại dù không biết ông ta là ai. Sau khi rời xe điện, tôi
quay lại hỏi người bạn Đan Mạch đi cùng. Anh ta nhún vai: “Ồ, đó là ông
Otto, Thủ tướng, đang trên đường đi làm”. Tôi ngạc nhiên, tròn mắt và anh
ta hỏi lại tôi tại sao: “Ông ta cũng phải đi làm mỗi ngày như mọi người, có
