ĐỪNG HOANG TƯỞNG VỀ BIỂN LỚN - Trang 177

Thủ phạm bị tuyên án tử hình, sau đó được đổi thành tù chung thân, và sau
khi được ân xá năm 1940, trở thành một nhân vật hoạt động tích cực cho
phong trào ái quốc cực hữu. (1) Nakamura Takafusa, Nihon keizai: Sono
seicho to kozo (Kinh tế Nhật Bản: Phát triển và cấu tạo), Tokyo, Tokyo
Daigaku Shuppankai, 1985, trang 188 - 189. (2) Tài liệu trong phần này
dựa theo Nakamura Takafusa, sách đã dẫn, trang 174 - 209, và bài thuyết
trình của Giáo sư Nakamura tại Đại học Alberta vào ngày 30 tháng 3, 1987,
'Japan in the 1950's and 1960's: Unprecedented Growth' (Nhật Bản vào hai
thập niên 1950 và 1960: Một sự phát triển chưa từng có). (3) Ảnh hưởng
của chiến tranh Việt Nam đối với Nhật Bản là chủ đề của cuốn Fire Across
the Sea: The Vietnam War and Japan, 1965 - 1975 (Đám cháy bên kia đại
dương: Chiến tranh Việt Nam và Nhật Bản, 1965 - 1975), một công trình
nghiên cứu có giá trị của Thomas Havens (Princeton: Princeton University
Press, 1987). (4) Tiếng Nhật là Tsusan sho (Thông-sản-tỉnh), thường được
gọi là MITI (đọc là mi-ti), chữ tắt của tiếng Anh Ministry of International
Trade and Industry. (1) Việc thành lập chính phủ Minh Trị thường được gọi
là Goisshin (Ngự-nhất- tân), hoặc dựa theo sách cổ của Trung Hoa còn gọi
là Ishin (Duy Tân). Gần đây, danh từ Meiji Ishin (Minh Trị Duy Tân)
thường dùng để chỉ quá trình Nhật Bản trở thành một quốc gia cận đại bắt
đầu từ cuối đời Tokugawa. (2) Trong Ngục trung thư và Phan Bội Châu
niên biểu, Phan Bội Châu có nhắc đến ông ta qua tên Đại-ôi Trọng-tín. (3)
Số huyện này đến năm 1889 được giảm xuống còn 45 (không kể Hokkaido
và Okinawa) và giữ nguyên như vậy cho đến bây giờ. (4) Năm 1907 cải
thành 6 năm tiểu học, và sau Thế chiến thứ hai cải thành 9 năm, tức là xong
trung học. (5) Phan Bội Châu trong các trước tác của mình thỉnh thoảng có
nhắc đến Fukuzawa qua tên Dụ-cát với tất cả sự kính trọng. (6) Ngay từ khi
mới đến Nhật, Phan Bội Châu có đến thăm trường Keio Gijuku. Trường
Đông-Kinh Nghĩa thục do phong trào Đông du sáng lập ở Hà Nội dựa trên
mẫu hình của trường này. (7) Hiện nay ở trường Keio vẫn còn tòa nhà nơi
Fukuzawa diễn thuyết lần đầu tiên (và sau đó các buổi diễn thuyết được tổ
chức định kỳ), mang tên là Enzetsukan (Diễn-thuyết-quán). (8) Kato sau
này thiên về xã hội tiến hóa luận (Social Darwinism) và học thuyết quốc