làm thân mới của nhà ngoại giao, có tác động của cái quan điểm hoàn
toàn cá nhân mà mỗi người đều căn cứ vào đó để quyết định dành thiện
cảm cho ai, xuất phát từ quan điểm này, mọi ưu điểm trí tuệ hay mẫn
cảm của một người làm ta chán ngấy hay khó chịu, đều không đáng tin
cậy bằng tính thẳng thắn và vui vẻ của một kẻ mà nhiều người ắt cho là
trống rỗng, phù phiếm và vô tích sự. “De Norpois lại mời tôi ăn tối;
điều đó thật khác thường; mọi người ở ủy ban đều sửng sốt vì ở ủy ban,
ông chẳng có quan hệ riêng với ai. Tôi dám chắc ông sẽ lại kể cho tôi
nghe những chuyện ly kỳ hồi hộp hồi chiến tranh 1870.” Cha tôi biết
rằng ông De Norpois có lẽ là người duy nhất cảnh báo Hoàng đế về sức
mạnh ngày càng lớn và ý đồ hiếu chiến của nước Phổ và rằng Bismarck
đặc biệt đánh giá cao trí thông minh của ông. Mới vừa đây thôi, tại Nhà
hát Opéra, trong buổi dạ hội chào mừng vua Théodose
, các báo đã lưu
ý cuộc nói chuyện kéo dài Hoàng đế dành cho ông De Norpois. “Ta
phải tìm hiểu xem chuyến thăm này của nhà vua Nga có thật sự quan
trọng hay không,” cha tôi nói với chúng tôi, ông vốn rất quan tâm đến
chính sách đối ngoại. “Ta biết lão De Norpois rất kín miệng, nhưng với
ta, lão cởi mở ra phết.”
Còn về mẹ tôi, tự thân vị đại sứ có lẽ không thuộc loại trí tuệ hấp dẫn
lắm đối với mẹ. Và tôi phải nói rằng nội dung trò chuyện của ông De
Norpois là cả một vựng tập những hình thức cổ lỗ của cái thứ ngôn ngữ
đặc trưng cho một nghiệp, một giai tầng và một thời - một thời chưa
hẳn đã hoàn toàn xóa bỏ đối với nghiệp ấy, giai tầng ấy - cổ lỗ đến nỗi
đôi khi tôi tiếc là đã không nhớ nguyên văn những lời tôi đã nghe thấy
ông nói. Như thế, tôi ắt sẽ gây được hiệu quả về cái lỗi thời, chẳng phải
động não gì mấy, như cái gã diễn viên ở Palais-Royal
kiếm đâu ra những chiếc mũ kỳ cục thế, đã trả lời: “Những cái mũ của
tôi ấy à, tôi đâu có kiếm ra, tôi chỉ giữ lại thôi.” Nói tóm lại, tôi nghĩ
mẹ tôi cho ông De Norpois là hơi “xưa”, điều đó về mặt cung cách xem
ra không hề làm mẹ phật ý, nhưng khiến mẹ chẳng thể ưa được, không
phải các ý tưởng - vì các ý tưởng của ông De Norpois rất hiện đại -, mà
