không sao tránh khỏi. Nguyên nhân khiến một tác phẩm thiên tài không
được ngưỡng mộ ngay lập tức, đó là vì tác giả của nó là người phi
thường, ít ai giống anh ta. Chính bản thân tác phẩm của anh ta, bằng
cách vun bón cho những đầu óc hiếm hoi có thể hiểu anh ta, sẽ làm cho
những đầu óc đó nảy nở và nhân bội lên. Những bản tứ tấu của
Beethoven (những bản tứ tấu số 12, 13, 14 và 15
phải mất năm mươi
năm mới tạo sinh và làm đông thêm lớp công chúng nghe tứ tấu của
Beethoven, và như vậy, giống như mọi kiệt tác, thực hiện một bước tiến
nếu không phải về giá trị của các nghệ sĩ thì ít nhất cũng là về mặt công
chúng trí tuệ, lớp công chúng này hiện bao gồm rộng rãi những gì
không thể tìm thấy được vào thời kỳ kiệt tác ấy ra đời, nghĩa là những
con người có thể yêu được nó. Cái mà người ta gọi là hậu thế, đó là hậu
thế của tác phẩm. Tác phẩm của một thiên tài - trong khi, để đơn giản
hóa, không cần tính đến những thiên tài cùng thời có thể song song vừa
sáng tạo vừa chuẩn bị cho tương lai một lớp công chúng am tường hơn
sẽ biết đánh giá những thiên tài khác - phải tự tạo ra hậu thế của riêng
mình. Vậy nếu tác phẩm được dành lại, chỉ để cho hậu thế biết, thì đối
với tác phẩm này, hậu thế ấy sẽ không phải hậu thế, mà là một tập hợp
những đương thời, chỉ khác cái là sống vào quãng năm mươi năm sau
mà thôi. Cho nên người nghệ sĩ, nếu muốn cho tác phẩm của mình đi
theo con đường của nó, phải ném thẳng nó vào chiều sâu tương lai xa
xôi, như Vinteuil đã làm. Tuy nhiên, về cái thời sẽ đến ấy, triển vọng
đích thực của các kiệt tác, nếu như không tính đến nó là sai lầm của
những giám định tồi, thì đôi khi quá coi trọng nó lại là sự thận trọng
nguy hiểm của những người nhận định đúng. Hẳn là trong một ảo
tưởng tương tự như cái ảo tưởng đồng dạng hóa tất cả những gì trên
đường chân trời, người ta có thể dễ dàng nghĩ rằng tất cả các cuộc cách
mạng đã diễn ra trong hội họa hay trong âm nhạc cho tới nay, dù sao
cũng vẫn tôn trọng một số quy tắc, rằng những gì ở ngay trước mắt
chúng ta - chủ nghĩa ấn tượng, sự tìm kiếm nghịch âm, việc sử dụng
độc tôn âm giai Trung Hoa, chủ nghĩa lập thể, chủ nghĩa vị lai - đều
khác xa những gì có trước
. Là vì khi xem xét những gì đã có trước,
