của những con sóng nhỏ mà dĩ nhiên người ta không nghe rõ lắm bởi
những thứ khác đều không thể cựa mình. Ở Paris thì trái lại; cùng lắm,
người ta chỉ nhận thấy những ánh khác thường trên các tòa cao, cái bầu
trời như rực lên một đám cháy không màu sắc và vô hại, cái thứ ngỡ
đâu như sự kiện lớn mà hóa ra chỉ là tin vặt. Nhưng trong khổ nhạc nhỏ
ấy của Vinteuil, vả chăng, trong toàn bộ bản sonate, không phải như
thế, điều ấy xảy ra ở rừng Boulogne, trong đoạn grupetto
, rõ ràng
người ta nghe thấy giọng ai đó nói: ‘Hầu như đủ sáng để đọc báo
được!’”. Những lời này của ông Swann có thể sau này làm tôi hiểu sai
bản sonate, âm nhạc vốn thoáng, chẳng mấy chuyên nhất nên không thể
hoàn toàn gạt bỏ những gì người ta gợi ý cho ta nên tìm tòi lắng nghe
trong đó. Nhưng qua những lần khác trò chuyện với ông, tôi hiểu rằng
những vòm lá trong đêm ông nói đến chỉ là những tán lá dày trong
nhiều tiệm ăn ở ngoại vi Paris mà ông thường ngồi dưới đó nghe đi
nghe lại khổ nhạc nhỏ ấy. Thay vì cái ý nghĩa sâu xa ông tìm kiếm
trong đó, điều nó mang lại cho Swann là những mô típ lá gọn gàng,
cuộn quanh nó (mà nó khiến ông khao khát thấy lại vì ông có cảm giác
nó ở bên trong đó nhu một linh hồn), đó là cả một mùa xuân mà hồi
xưa vì quá kích động và buồn phiền, ông không đủ thoải mái để hưởng
thụ, mà nó đã lưu giữ lại cho ông (như người ta làm cho một người ốm
những thứ ngon lành bổ dưỡng mà anh ta không ăn được). Bản Sonate
của Vinteuil có thể kể cho ông hay những điều kỳ thú ông cảm nhận
được vào một số đêm trong rừng Boulogne, về những điều này, ông ắt
không thể hỏi Odette, mặc dù bà vẫn đi theo ông chẳng khác gì khổ
nhạc nhỏ ấy. Nhưng Odette lúc ấy chỉ ở cạnh ông (chứ không ở trong
ông như cái mô típ nhạc của Vinteuil) nên tuyệt nhiên không thể thấy -
dù bà có khả năng nhận thức lớn hơn gấp nghìn lần - cái điều không thể
tự thể hiện ra ngoài với bất kỳ ai trong chúng ta (ít nhất, trong một thời
gian dài, tôi cũng đã tưởng quy tắc ấy không miễn trừ ngoại lệ). “Thật
ra,” Swann nói, “âm thanh mà phản chiếu được như mặt nước, như một
tấm gương, chẳng phải là khá đẹp sao? Và cậu nên biết là khổ nhạc nhỏ
của Vinteuil chỉ nêu cho tôi thấy tất cả những gì dạo ấy tôi không để ý
