chúng tác động trở lại đối với quá khứ của ta mà giờ ta không thể hình
dung thiếu chúng, mạnh mẽ hơn là đối với hình thù còn bất định của
tương lai. Trong nhiều năm, tôi đã ngỡ việc đến nhà Madame Swann
chỉ là một ảo tưởng mơ hồ không bao giờ đạt được; sau khi đã qua
mười lăm phút ở nhà bà, thì chính cái quãng thời gian tôi chưa quen
biết bà lại trở thành ảo tưởng và mơ hồ, như một khả năng bị triệt tiêu
khi một khả năng khác được thực hiện. Làm sao tôi còn có thể mơ về
phòng ăn nhà bà như một nơi không mường tượng nổi, khi mà tâm trí
tôi không thể vận hành một li leo nào mà không đụng phải những tia
sáng không thể chế ngự phát ra từ món tôm hùm tôi vừa ăn, soi thấu vô
tận, tới cả những ngóc ngách quá khứ xa xưa nhất của mình? Và về
phần mình, chắc Swann cũng thấy có một cái gì tương tự đã xảy ra: vì
cái căn phòng trong đó ông tiếp tôi có thể coi như nơi hòa quyện, trùng
khớp vào nhau cả căn phòng lý tưởng do trí tưởng tượng của tôi tạo nên
lẫn một căn phòng khác, căn phòng mà tình yêu đầy máu ghen của
Swann, giàu huyễn tưởng chẳng kém những giấc mơ của tôi, bao lần vẽ
lên trước mắt ông, cái căn phòng chung của Odette và ông mà dạo xưa
tưởng như bất khả thâm nhập, vào cái buổi tối Odette mời ông cùng
Forcheville về uống nước cam; và đối với Swann, cái đã hóa nhập vào
thiết kế của phòng ăn, nơi chúng tôi vừa dùng bữa trưa, chính là chốn
thiên đường bất ngờ mà xưa kia ông không thể không bồi hồi khi tưởng
tượng đến lúc ông có thể hỏi viên quản gia của vợ chồng ông. “Phu
nhân đã chuẩn bị xong chưa?”, chính cái câu mà giờ đây tôi nghe thấy
ông thốt ra với một vẻ hơi sốt ruột pha lẫn chút tự mãn. Chẳng hơn gì
Swann, tôi đâu có nắm được hạnh phúc của mình; và khi chính Gilberte
kêu lên: “Ai ngờ cái con bé anh vẫn lặng lẽ đứng nhìn chơi trò bắt tù
binh, lại trở thành bạn thân mà bất cứ hôm nào thích, anh đều có thể
đến nhà chơi?” là nàng nói đến một thay đổi mà bề ngoài, tôi buộc phải
nhận thấy, nhưng tôi không hề sở đắc ở trong lòng, bởi nó bao gồm hai
trạng thái mà tôi không thể nghĩ tới cùng một lúc mà chúng thôi không
tách biệt khỏi nhau.