Đôi khi, trong những ngày cuối đông này, trước khi đi dạo, chúng tôi
ghé vào một số triển lãm nhỏ đang mở, ở đó Swann, với tư cách là nhà
sưu tầm có hạng, được các lái tranh tổ chức những triển lãm này chào
hỏi với một vẻ kính cẩn đặc biệt. Và vào cái tiết trời còn rét này, nỗi
khát khao xưa của tôi muốn được đi thăm miền Nam và Venise lại trỗi
dậy khi bước chân vào những phòng tranh ấy, ở đó mùa xuân đã rộ và
mặt trời chói chang điểm những ánh phản quang tim tím lên dãy Alpes
hồng rực và nhuộm dòng Grand Canal một màu ngọc bích đậm trong
suốt. Nếu trời xấu, chúng tôi đi coi hòa nhạc hay đi xem kịch, sau đó
dùng bữa trà chiều ở một “Trà thất”. Hễ Madame Swann muốn bảo tôi
một điều gì mà bà không muốn để những khách ngồi bàn bên cạnh
hoặc kể cả đám bồi phục vụ hiểu được, bà nói bằng tiếng Anh, như một
thứ ngôn ngữ chỉ riêng hai chúng tôi biết. Thế nhưng mọi người đều
biết tiếng Anh, chỉ có tôi là chưa học, nên tôi buộc phải nói với
Madame Swann để bà thôi đi, đừng để những người đang uống trà hoặc
đang hầu trà có những ý nghĩ mà tôi đoán là bất nhã đối với bà, trong
khi người bị bà ám chỉ không bỏ sót một lời nào còn tôi thì chẳng hiểu
mô tê gì.
Một lần, nhân một buổi diễn ban ngày ở nhà hát, Gilberte đã làm tôi
ngạc nhiên sâu sắc. Nàng đã hẹn trước với tôi, song hôm đó lại trùng
vào ngày giỗ ông nội nàng. Theo dự định, chúng tôi sẽ cùng cô gia sư
của nàng đi nghe những trích đoạn của một vở opéra, và Gilberte đã
mặc đồ đi xem hòa nhạc; nàng giữ cái vẻ dửng dưng nàng thường có
thói quen biểu lộ đối với điều chúng tôi phải làm, nói rằng đó có thể là
bất cứ cái gì miễn sao tôi thích và đẹp lòng cha mẹ nàng. Trước lúc ăn
trưa, mẹ nàng kéo riêng chúng tôi ra một chỗ để bảo nàng rằng cha
nàng không vui khi thấy chúng tôi đi nghe hòa nhạc vào ngày này. Tôi
thấy điều đó quá ư là tự nhiên. Gilberte vẫn thản nhiên, nhưng tái mặt
đi vì một cơn giận dữ nàng không che giấu nổi; và nàng không nói
thêm một lời. Khi ông Swann trở về nhà, bà vợ kéo ông ra đầu kia
phòng khách, nói thầm vào tai ông. Ông gọi Gilberte, đưa nàng sang
phòng bên cạnh trò chuyện riêng. Có to tiếng. Tuy nhiên tôi không thể
