DƯỚI BÓNG NHỮNG CÔ GÁI TUỔI HOA - Trang 135

giọng nói đó phát ra từ một chiếc mặt nạ, nó không đủ để khiến ta nhận
ra ngay đằng sau đó là một diện mạo ta đã thấy lộ rõ trong văn phong.
Trong một số đoạn hội thoại, khi Bergotte có thói quen nói năng theo
cái cách mà không chỉ ông De Norpois mới thấy là điệu và khó chịu, tôi
phải mất khá lâu mới phát hiện ra một sự tương ứng chính xác với
những chương sách trong đó hình thức câu văn ông trở nên rất thơ và
đầy nhạc tính. Lúc bấy giờ, ông nhìn thấy trong những gì ông nói một
vẻ đẹp tạo hình độc lập với ý nghĩa của các câu, và vì ngôn từ con
người có liên quan với tâm hồn, song không biểu hiện tâm hồn như văn
phong, nên Bergotte có vẻ như nói ngược nghĩa, lầm rầm một số chữ và
nếu, bên dưới chúng, ông đang theo đuổi cùng một hình ảnh, ông xâu
chuỗi chúng liền mạch như một âm duy nhất, đơn điệu đến phát ngấy.
Thành thử một lối nhả chữ kiểu cách, khoa trương và đơn điệu là dấu
hiệu phẩm chất mỹ học nơi những lời đàm thoại của ông và là tác động,
trong khi ông trò chuyện, của chính cái quyền năng đã tạo nên sự kết
nối của các hình ảnh và sự hài hòa trong những trang sách của ông. Tôi
càng khó nhận ngay ra điều ấy vì những gì ông nói vào những lúc ấy,
chính bởi thực sự thốt ra từ miệng Bergotte, mà lại chẳng có vẻ gì là lời
lẽ của Bergotte cả. Đó là một mớ lúa túa những ý tưởng cụ thể, không
nằm trong “hình loại Bergotte” mà nhiều ký giả viết bình luận văn
chương đã xào xáo làm của mình; và có lẽ, sự bất tương đồng ấy - nhìn
lờ mờ qua những lời trò chuyện như một hình ảnh nhìn qua kính râm -
là một khía cạnh khác của sự việc, là khi ta đọc một trang sách của
Bergotte, đó không bao giờ là những gì mà bất kỳ ai trong số những kẻ
bắt chước nhạt nhẽo kia có thể viết ra, cho dù họ có thả sức tô điểm bài
văn của mình trên sách, báo bằng những hình ảnh và tư tưởng “kiểu
Bergotte”. Sự khác nhau đó là do chỗ “cái chất Bergotte” trước hết là
một yếu tố thực và quý ẩn giấu trong lòng mỗi sự vật, rồi nhờ thiên tài
của đại văn hào này mà được chiết ra, một sự chiết xuất vốn là mục
đích của Nhà Thơ Du Ca dịu dàng, chứ không phải “chơi ngón” của
Bergotte. Nói cho đúng, ngoài ý muốn của mình, ông có “chơi ngón”
Bergotte, bởi chính ông là Bergotte, và theo nghĩa đó, mỗi nét đẹp mới