Đó chủ yếu là một người thực ra chỉ yêu một số hình ảnh và chỉ thích
cấu tạo và diễn tả chúng bằng những con chữ (như một bức tiểu họa
dưới đáy hòm). Đối với một vật chẳng mấy đáng giá ai đó gửi biếu, nếu
vật đó tạo cơ hội cho ông dệt nên một vài hình ảnh, ông không tiếc lời
cảm tạ, trong khi ông không mảy may tỏ ra biết ơn đối với một món
quà đắt giá. Và nếu như ông phải tự bào chữa trước một tòa án, chắc
hẳn, trái với ý muốn của mình, ông sẽ chọn lời lẽ, không phải để có thể
gây tác động đối với quan tòa, mà là nhằm tới những hình ảnh mà chắc
chắn quan tòa sẽ không thấy được.
Cái hôm đầu tiên tôi gặp Bergotte ở nhà cha mẹ Gilberte, tôi kể với
ông rằng tôi vừa mới được xem La Berma diễn Phèdre; ông bảo tôi,
trong màn bà dang cánh tay ngang tầm vai - chính là một trong những
màn được hoan hô nhiều nhất - bà đã gợi nhớ đến những kiệt tác mà có
lẽ chính bà cũng chưa từng thấy, một nàng Hespéride làm cử chỉ ấy trên
một bức tranh ở bảo tàng Olympie
và cả những trinh nữ kiều diễm của
ngôi đền cổ Érechthéion
.
“Đó có thể là một linh nghiệm, tuy nhiên, tôi nghĩ bà ấy nên năng đi
xem bảo tàng hơn. Sẽ có thể là phát hiện thú vị đấy (‘phát hiện’ là một
trong những từ quen thuộc của Bergotte, mà một số người trẻ tuổi chưa
từng gặp ông vẫn mượn dùng như thể do một thứ ám thị từ xa vậy).”
“Ông nghĩ đến những cột tượng Cariatide
” Swann hỏi.
“Không, không,” Bergotte nói, “ngoại trừ ở màn Phèdre thổ lộ với
nhũ mẫu Œnone về tình yêu của mình và màn dùng tay làm động tác
của Hégêso trên tấm bia ở nghĩa trang Céramique
, bà đã làm sống lại
một nghệ thuật cổ hơn nhiều. Tôi muốn nói đến những pho tượng korai
trong ngôi đền cổ Érechthéion
, và tôi công nhận rằng không gì có thể
xa biệt với nghệ thuật của Racine bằng những korai ấy, nhưng đã có
biết bao nhiêu thứ trong Phèdre... có thêm một thứ nữa cũng chẳng... Ồ
