Tôi chỉ biết đến chúng qua phiên bản đen-trắng đơn giản trong sách
in; nhưng tim tôi đập rộn khi tôi nghĩ, hệt như khi sắp thực hiện một
chuyến du lịch, rằng rốt cuộc tôi sẽ được thấy chúng thực sự tắm trong
không khí và sự tỏa nắng của giọng ca vàng. Một bức tranh của
Carpaccio ở Venise, nàng La Berma trong Phèdre, những kiệt tác của
nghệ thuật hội họa hay sân khấu mà hào quang gắn chặt với chúng
khiến chúng sống động trong tôi, nghĩa là không thể phân chia, đến nỗi
giá như tôi có xem những bức của Carpaccio trong một phòng ở
Louvre, hay xem La Berma diễn một vở nào đó chưa từng nghe nói tới,
tôi ắt sẽ hết cảm thấy nỗi ngạc nhiên tuyệt thú là chung cuộc đã được
mở to mắt ngắm nhìn cái đối tượng duy nhất, không sao hình dung nổi
của vô vàn những ước mơ tôi. Lại nữa, những mong diễn xuất của La
Berma phát hiện cho thấy một số khía cạnh của cái cao đẹp và đau
thương, tôi lại thấy hình như những gì là lớn lao, là chân thật nơi diễn
xuất ấy lẽ ra phải hơn, nếu như nữ nghệ sĩ vận dụng nó vào một tác
phẩm có giá trị đích thực, thay vì đem cái Thật và cái Đẹp thêu thùa
trên một go vải xoàng xĩnh và tầm thường.
Cuối cùng, nếu đi xem La Berma trong một vở mới, tôi sẽ không dễ
gì đánh giá được nghệ thuật cũng như đài từ của bà, bởi lẽ tôi không
thể phân biệt rạch ròi giữa một văn bản tôi không biết trước với những
gì mà thanh điệu cùng cử chỉ bổ sung cho nó, mà tôi cảm thấy như
chúng hòa nhập với nó; còn như những tác phẩm cổ điển mà tôi thuộc
lòng, chúng hiện ra trước mắt tôi như những khoảng không mênh mông
dành sẵn, trên đó tôi có thể hoàn toàn tự do đánh giá những sáng tạo mà
La Berma phủ lên - như họa sĩ phủ lên tường những bích họa - hằng hà
những khám phá bất tận của trí tưởng tượng. Tiếc thay, từ nhiều năm,
bà đã rời bỏ những sàn diễn lớn và đi làm giàu cho một gánh hát đường
phố ở đó bà là ngôi sao, bà không diễn những vở kinh điển nữa; và có
tha hồ tra tìm các áp phích, tôi cũng chỉ toàn thấy người ta quảng cáo
những vở gần đây, do các tác giả thời thượng phịa ra dành riêng cho bà.
Rồi một buổi sáng, tìm lịch các buổi diễn ban ngày trong tuần lễ đầu
năm ở cột báo dành cho sân khấu, lần đầu tiên tôi thấy - cuối chương
