Dĩ nhiên ông không thuyết phục được tôi; song tôi cảm thấy dễ chịu
hơn, đỡ ngột ngạt hơn. Do những điều ông De Norpois đã nói với tôi,
tôi đã coi những khoảnh khắc mơ mộng, phấn khởi, tự tin của mình là
thuần túy chủ quan và không có thật. Vậy mà, theo Bergotte - ông có vẻ
nắm vững “ca” của tôi - thì, trái lại, xem ra cái triệu chứng nên phớt lờ
đi chính là những cảm giác nghi ngờ, ghê tởm chính mình của tôi. Nhất
là điều ông nói về ông De Norpois đã giảm nhẹ hẳn một lời kết án mà
tôi tưởng như không thể kháng cáo.
“Cậu có điều trị tốt không?” Bergotte hỏi tôi. “Ai là người chăm sóc
sức khỏe cho cậu?” Tôi trả lời Cottard đã và chắc sẽ còn xem bệnh cho
tôi. “Nhưng đó đâu phải là cái cậu cần!” ông nói. “Tôi không biết về
ông ấy với tư cách là thầy thuốc. Nhưng tôi đã gặp ông ta ở nhà bà
Swann. Đó là một tay ngu đần. Giả dụ điều đó không ngăn ông ta là
một thầy thuốc giỏi, điều mà tôi khó mà tin được, thì nó cũng ngăn ông
ta là một thầy thuốc giỏi cho nghệ sĩ, cho những người thông minh.
Những người như cậu cần những thầy thuốc phù hợp, tôi những muốn
nói là cần những chế độ, những loại thuốc đặc biệt. Cottard sẽ làm cậu
chán ngấy và chỉ riêng sự chán ngấy đã đủ khiến cho cách điều trị của
ông ta không hiệu quả. Với lại, không thể điều trị cho cậu giống như
điều trị cho một kẻ bất kỳ nào. Ba phần tư căn bệnh của những người
thông minh có nguồn gốc từ sự thông minh của họ. Ít nhất họ cần một
thầy thuốc nắm được cái gốc bệnh đó. Làm sao Cottard có thể chữa
bệnh cho cậu được? Ông ta có thể chẩn đoán chứng khó tiêu do nước
xốt, chứng rối loạn tiêu hóa, nhưng ông ta không thể chẩn đoán biến
chứng của việc đọc Shakespeare... Cho nên, với trường hợp của cậu,
những tính toán của ông ta không đúng nữa, thế thăng bằng bị phá vỡ,
con lặn
nhỏ bé luôn luôn nhô lên. Ông ấy sẽ bảo là cậu bị nở dãn bao
tử, ông ấy không cần khám vì đã có nó in sẵn từ trước trong mắt, cậu có
thể thấy nó phản chiếu trong chiếc kính một mắt của ông ấy.” Cách nói
ấy làm tôi mệt đừ, tôi tự nhủ với cái ngờ nghệch của lương tri: “Mình
chẳng thấy cái bao tử dãn nở nào được phản chiếu trong chiếc kính một
mắt của giáo sư Cottard, cũng như đâu có thấy điều ngu ngốc nào được
