yếu, không thể tránh khỏi, nếu nàng, đích thân Gilberte, không đến trợ
lực cho tôi diệt từ trong mầm sự hờ hững của tôi. Đã bao lần tôi suýt
viết hoặc bảo thẳng Gilberte: “Liệu đấy, anh đã quyết định, đây là bước
tối hậu. Đây là lần cuối anh gặp em. Sắp tới, anh sẽ không yêu em
nữa!” Thế thì ích gì? Tôi có quyền gì mà trách cứ Gilberte về một thái
độ lạnh nhạt mà tôi biểu lộ với tất cả những gì không phải là Gilberte,
mà không nghĩ là chính mình gây ra cơ sự ấy? Lần cuối cùng! Với tôi,
điều đó có vẻ là một cái gì lớn lao vì tôi yêu Gilberte. Với nàng, điều
đó hẳn cũng chẳng gây ấn tượng gì hơn lá thư của một cô bạn xin đến
thăm trước khi ra nước ngoài, điều mà ta thường từ chối như từ chối
một người phụ nữ chán ngắt si mê ta, bởi vì ta có vô khối thú vui khác
trước mặt. Thời gian ta có trong tay mỗi ngày, là co dãn; những đam
mê ta hưởng thụ kéo dài nó, những đam mê ta khơi dậy ở người khác
làm nó ngắn lại, và thói quen thì choán đầy nó.
Vả lại, dù tôi có tha hồ nói với Gilberte, nàng cũng chẳng nghe thấy
gì. Khi ta nói, bao giờ ta cũng tưởng tượng rằng tai ta, tâm trí ta lắng
nghe. Những lời tôi nói với Gilberte chệch đi như thể phải xuyên qua
tấm màn chuyển động của một thác nước trước khi tới tai nàng, méo đi
thành một âm thanh kỳ cục không sao nhận ra nổi, chẳng có một thứ ý
nghĩa gì. Cái chân lý ta gửi gắm vào câu chữ không mở được con
đường đi thẳng tới đích, không có tính hiển nhiên không thể bác bỏ.
Phải mất khá nhiều thời gian để một chân lý cùng loại hình thành trong
câu chữ. Lúc đó, chính địch thủ chính trị, người đã từng coi tín đồ của
một học thuyết đối lập là kẻ phản bội, bất chấp mọi lý lẽ và bằng
chứng, lại chia sẻ cái tín niệm mình vẫn ghét, trong khi người đã hoài
công tìm cách lan truyền nó không còn tha thiết với nó nữa. Cái kiệt tác
mà những người hâm mộ đọc to lên, cảm thấy tự thân tác phẩm đã
chứng tỏ tính xuất sắc của nó trong khi những kẻ nghe qua chỉ tiếp
nhận ở nó một hình ảnh điên rồ hay xoàng xĩnh, cuối cùng cũng được
chính những kẻ này tung hô là kiệt tác, song quá muộn không còn đến
tai tác giả nữa. Tương tự như thế trong tình yêu, muốn làm cách nào đi
nữa, những rào cản cũng không thể bị phá sập từ bên ngoài bởi kẻ đã bị
