tẽ ra hai nhánh đối lập và nỗi bất hạnh nó gây ra đã triệt tiêu niềm hạnh
phúc nó vừa mang lại. Đã xảy đến với tôi điều trái ngược với những gì
vẫn thường xuyên diễn ra. Ta khao khát một niềm vui, song lại thiếu
phương tiện vật chất để đạt tới nó. “Thật là buồn khi yêu mà không có
một tài sản lớn,” La Bruyère
đã nói vậy. Chỉ còn mỗi một việc là xóa
bỏ dần niềm vui đó. Với tôi, trái lại, phương tiện vật chất đã có, nhưng
đồng thời, niềm vui lại bị cướp đi, nếu không phải bởi một hiệu quả
logic, thì ít nhất cũng bởi một hậu quả ngẫu nhiên của thành công ban
đầu. Vả chăng, dường như bao giờ ta cũng bị tước đoạt niềm vui. Đành
rằng thông thường không phải là vào cùng buổi tối khi ta đạt đủ điều
kiện để có được niềm vui đó. Đa phần trường hợp là ta vẫn tiếp tục
ráng sức và hy vọng thêm một thời gian nữa. Nhưng hạnh phúc vẫn
không thể đến. Nếu ta khắc phục được, thắng được hoàn cảnh khách
quan, thì bản chất tự nhiên sẽ chuyển cuộc đấu tranh từ bên ngoài vào
nội giới, dần dần làm thay đổi con tim ta đủ để nó thèm muốn một cái
gì khác với điều nó sắp sở hữu. Và nếu hoàn cảnh đột biến nhanh
chóng đến nỗi con tim ta không kịp thay đổi theo, thì bản chất tự nhiên
không vì thế mà nản, vẫn chế ngự được ta, đành rằng có muộn hơn,
tinh vi hơn, nhưng không kém phần hiệu quả. Chính lúc bấy giờ vào
giây cuối cùng, ta bị tước đi cái quyền năng nắm giữ hạnh phúc, hay
nói cho đúng hơn, bằng một quỷ kế, bản chất tự nhiên giao cho chính
cái quyền năng ấy nhiệm vụ phải hủy diệt hạnh phúc. Sau khi đã thất
bại trong tất cả những gì thuộc về lĩnh vực các sự kiện và đời sống, bản
chất tự nhiên tạo ra trở ngại tối hậu: làm cho hạnh phúc thành điều bất
khả về tâm lý. Cái hiện tượng gọi là hạnh phúc không diễn ra, hoặc sẽ
gây những phản ứng cay đắng nhất.
Tôi riết chặt món tiền mười ngàn franc. Nhưng nó không còn có ích
gì cho tôi nữa. Vả lại tôi tiêu nó nhanh hơn là nếu dùng vào việc gửi
hoa hằng ngày cho Gilberte, vì cứ tối đến tôi lại khổ sở đến nỗi không
thể ở lại nhà mà đi khóc trong vòng tay những người đàn bà mình
không yêu. Còn như cố làm đẹp lòng Gilberte bằng cách nào đó, tôi
