khích ấy của công chúng cũng là lúc La Berma có được một trong
những sáng tạo tuyệt nhất của mình. Dường như một số hiện thực siêu
nghiệm tỏa ra xung quanh chúng những tia mà đám đông có thể cảm
thụ. Chính như thế mà, chẳng hạn, khi trên biên giới xảy ra một sự kiện
- một đạo quân lâm nguy hay bị đánh bại, hay chiến thắng - những tin
tức khá mơ hồ truyền tới, chẳng hé mở cho một người có học vấn thấy
điều gì đáng kể, song lại gây cho đám đông cơn xúc động mạnh khiến
anh ta ngạc nhiên, và khi được giới thẩm quyền cho biết tình hình chiến
sự đích thực, anh ta phải công nhận khả năng nhạy bén của nhân dân
trong việc tri nhận và thậm chí có thể nhìn thấy vầng “hào quang” bao
quanh những sự kiện lớn cách hàng trăm cây số. Người ta biết tin chiến
thắng, hoặc sau hẳn, khi chiến tranh đã chấm dứt, hoặc tức thì, qua
niềm vui của bác gác cổng. Người ta phát hiện ra một nét thiên tài nơi
diễn xuất của La Berma tám ngày sau khi nghe bà hát, nhờ một bài phê
bình, hoặc ngay tại trận, nhờ những tiếng hoan hô từ lô ngồi sau dàn
nhạc. Nhưng cảm nhận tức thời đó của đám đông lại trộn lẫn với hàng
trăm cảm nhận khác rất sai lệch, nên những đợt hoan hô nhiều khi rơi
không đúng chỗ, chưa kể là do sức cuốn của những đợt hoan hô trước
làm dấy lên trong đám đông một cách máy móc, như trong một cơn
bão, một khi biển đã động mạnh đủ mức thì nó cứ vậy mà tiếp tục lồng
lộn, ngay cả khi gió không mạnh thêm. Chẳng sao, càng hoan hô, tôi
càng cảm thấy La Berma diễn hay hơn.
“Chẳng gì thì cô ta cũng đã vượt lên chính mình, cô đào ấy”, một bà
vẻ bình dân ngồi cạnh tôi nói, “cô ấy chạy, vùng vẫy đến phát đau, dốc
hết sức, thế mới gọi là diễn chứ!”
Và sung sướng được thấy những lý do khẳng định sự cao siêu của La
Berma, trong khi vẫn ngờ là bằng chứng đó cũng chẳng thuyết phục gì
hơn sự trầm trồ của một bác nông dân đối với sự cao siêu của La
Joconde hay Persée của Benvenuto
: “Thật hoàn hảo, nói gì thì nói!
Như toàn bằng vàng, mà là vàng mười! Làm giỏi thật đấy!”, tôi say sưa
chia sẻ chất men thô của niềm phấn khích bình dân ấy. Tuy nhiên, khi
màn buông xuống, tôi vẫn cảm thấy tiếc là niềm thích thú tôi xiết bao
