đất nước chúng ta sống trong một bầu không khí kín mít đã trở nên
không thở được nữa. Thì đây! Một trong những cách để thay mới
không khí - dĩ nhiên, đó là cách mà ta không thể khuyến cáo, nhưng
đức vua Théodose có thể tự cho phép - đó là đập vỡ các cửa kính. Và
ngài đã làm thế với thái độ vui vẻ khiến mọi người đều hoan hỉ, và hơn
nữa, với sự chính xác trong cách dùng từ mà ở đó người ta nhận ra
ngay ngài quả thuộc về dòng dõi các bậc quân vương học vấn cao siêu
qua người mẹ. Ngài chắc chắn rằng khi ngài nhắc tới những ‘tương
hợp’ liên kết nước ngài với nước Pháp, từ này, tuy ít được dùng trong
ngôn ngữ ngoại giao, song thật đắt lạ lùng. Cậu thấy là văn chương
không hề gây hại, ngay cả trong ngoại giao, ngay cả trên một ngai
vàng, ông quay sang nói thêm với tôi. Người ta nhận thấy điều đó từ
lâu, đã đành thế, và quan hệ giữa hai cường quốc trở nên rất tốt. Tuy
nhiên, điều đó vẫn cần được phát ngôn. Người ta chờ đợi cái từ đó, và
nó đã được lựa chọn tuyệt vời, ông thấy nó đã tác động như thế nào. Về
phần tôi thì tôi vỗ cả hai tay.”
“Hẳn là bạn của ngài, ông De Vaugoubert, người chuẩn bị cho sự thắt
chặt quan hệ từ nhiều năm nay, đã rất hài lòng.”
“Vâng, nhất là vì đức vua muốn làm cho ông ta bất ngờ, ngài vốn
quen làm thế mà. Vả chăng, tất cả mọi người đều hoàn toàn bất ngờ, từ
bộ trưởng Ngoại giao của ngài trở đi, ông này, theo như người ta nói
với tôi, không thích thế lắm. Người ta kể rằng khi có người báo cho
ông biết chuyện này, ông đã đáp rất rành rọt với giọng đủ lớn để những
người bên cạnh nghe thấy: ‘Tôi không được hỏi ý kiến, cũng chẳng
được báo trước’, bằng cách ấy, nhấn rõ rằng ông phủi mọi trách nhiệm
trong sự kiện này. Phải thừa nhận rằng sự kiện đó đã gây xôn xao ầm ĩ
và tôi không dám khẳng định, ông nói thêm với một nụ cười ranh
mãnh, rằng một số đồng nghiệp của tôi, lấy an nhàn làm đầu, có khỏi bị
khuấy động trong yên tĩnh của họ không. Còn về Vaugoubert, ông biết
đấy, ông ta đã bị công kích dữ dội vì chính sách xích lại gần nước Pháp,
và bố ông ta là một người nhạy cảm, một trái tim cao nhã nên điều đó
càng khiến ông ta đau đớn. Tôi có thể quả quyết chứng thực như thế vì,
