Villeparisis yêu cầu ông tả cho bà tôi nghe về một tòa lâu đài nơi
Madame de Sévigné từng lưu trú, rồi lại nói thêm rằng bà thấy ít nhiều
có “gia vị văn chương” trong nỗi buồn của nữ sĩ khi phải xa Madame
de Grignan tẻ ngắt, De Charlus nói:
“Trái lại, cháu thấy không gì có thể chân thật hơn. Vả chăng, thời ấy,
người ta dễ dàng hiểu những tình cảm như vậy. Anh chàng ở
Monomopata, trong ngụ ngôn La Fontaine chạy đến nhà bạn vì trong
giấc ngủ mơ thấy bạn buồn, con chim bồ câu thấy điều bất hạnh lớn
nhất là thiếu vắng con chim câu bạn
, có lẽ cô thấy những chuyện đó
cũng cường điệu như nỗi lòng của Madame de Sévigné chỉ mong đến
lúc được một mình với con gái. Đẹp sao điều bà nói khi chia tay con
gái: ‘Cuộc chia ly này gây cho mẹ một nỗi đau trong tâm hồn mà mẹ
cảm thấy như một nhức nhối thể xác. Trong sự thiếu vắng nhau, người
ta hào phóng với thời gian, người ta tiến tới luôn cái thời điểm người ta
khao khát’
Bà tôi vui sướng được nghe ông ta nói về Thư của Madame de
Sévigné dùng như ý cụ. Cụ ngạc nhiên thấy một người đàn ông có thể
hiểu thấu đáo những đoạn thư ấy đến thế. Cụ thấy ở ông De Charlus
một độ mẫn cảm và tế nhị chẳng khác gì nữ giới. Khi chỉ còn lại hai bà
cháu, trao đổi với nhau về De Charlus, chúng tôi nhận định rằng ông ta
hẳn đã chịu ảnh hưởng sâu sắc của một người phụ nữ - mẹ ông hay về
sau, con gái ông, nếu ông có con. Tôi thì nghi: “Một người tình”, liên
tưởng tới ảnh hưởng từ người tình của Saint-Loup đối với anh, nó cho
phép tôi nhận ra người đàn bà có thể làm cho người đàn ông sống với
mình tinh tế lên đến mức nào.
“Một khi ở bên con gái rồi, khéo bà ấy sẽ không còn gì để nói,”
Madame de Villeparisis đáp.
“Chắc chắn là có chứ, dù chỉ là cái bà ấy gọi là ‘những thứ vặt vãnh
đến nỗi chẳng ai ngoài hai mẹ con mình nhận thấy’
. Và dù sao đi nữa,
bà ấy vẫn ở bên con gái mình. La Bruyère đã nói với chúng ta rằng thế
là đủ: ‘Ở bên những người mình yêu, trò chuyện với họ hay chẳng nói
