trong giới thượng lưu, khi nhắc đến cô người tình của Robert, buông lời
tàn tệ không thương tiếc:
“Bọn gái điếm hành nghề giăng há, cũng như người khác làm nghề
của mình - họ nói - nhưng ả này thì không! Ta không thể bỏ qua cho ả!
Ả đã gây quá nhiều tai hại cho một người mà chúng ta yêu mến.”
Dĩ nhiên, Saint-Loup không phải là người đầu tiên chịu hệ lụy của
tình ái. Nhưng những người khác vui chơi với tư cách là người thượng
lưu, tiếp tục suy nghĩ về chính trị, về mọi sự với tư cách là người
thượng lưu. Còn anh thì gia đình anh thấy là anh trở nên “chua chát”.
Họ không hiểu ra rằng với nhiều chàng trai trong giới thượng lưu,
thường khi chính người tình là thầy dạy thật sự của họ và những quan
hệ luyến ái kiểu ấy là nhà trường đạo lý duy nhất ở đó họ được thụ giáo
một văn hóa cao hơn, học được cái giá của những kiến thức vô tư và
không trải nghiệm điều đó, họ sẽ vẫn mãi là kẻ đầu óc vô văn hóa, thô
lỗ trong quan hệ bạn bè, không biết thế nào là dịu dàng và nhã thức.
Ngay cả trong lớp tiện dân (về phương diện thô lỗ, nhiều khi họ rất
giống giới thượng lưu), người phụ nữ, nhạy cảm hơn, tinh tế hơn, rỗi
việc hơn, cũng muốn tìm hiểu một số điều tế nhị, tôn trọng một số vẻ
đẹp tình cảm và nghệ thuật, và dù không hiểu, vẫn đặt chúng lên trên
những cái mà người đàn ông dường như khát khao hơn hết: tiền bạc,
địa vị. Dù người yêu của nàng là một chàng trai hay lui tới chốn xã giao
như Saint-Loup hay một công nhân trẻ (ngày nay, người ta kể thợ điện,
chẳng hạn, vào hàng quý phái thực sự), anh ta cũng ngưỡng mộ và tôn
trọng nàng tới mức sẵn sàng mở rộng những tình cảm ấy sang những gì
mà chính nàng ngưỡng mộ và tôn trọng; và điều đó khiến thang giá trị
của anh ta hoàn toàn đảo ngược. Là nữ giới, yếu đuối, nàng bị những
rối loạn thần kinh không rõ vì đâu mà nếu ở một người đàn ông, thậm
chí ở một người đàn bà khác - cô, dì hay chị em họ của anh ta - ắt chỉ
khiến chàng trai cường tráng này cười khẩy. Nhưng anh ta không thể
nhìn người mình yêu đau đớn. Khi một chàng trai quý tộc như Saint-
Loup có người tình, anh ta đâm có thói quen, mỗi lần đưa nàng đi ăn tối
ở nhà hàng, đều mang sẵn trong túi lọ Valérianate
