‘Nếu mọi con đường đều dẫn tới Rome, thì ngược lại, con đường từ
Paris đến London nhất thiết phải qua Pétersbourg’.”
“Tóm lại,” ông De Norpois nói tiếp với cha tôi, “Vaugoubert đã
giành được ở đó một thành công tốt đẹp, thậm chí còn vượt cả dự tính
của ông ta. Quả vậy, ông ta vốn chỉ chờ đợi một lời chào mừng chỉn
chu (điều đó, sau những đám mây che phủ mấy năm gần đây, đã là tốt
lắm rồi) chứ không đòi hỏi gì hơn. Nhiều người trong đám cử tọa hôm
ấy đã cam đoan với tôi rằng nếu chỉ đọc lấy bằng mắt lời chào mừng ấy
thì không thể hình dung hiệu quả nó đã gây nên, nhưng nhà vua, vốn là
bậc thầy về nghệ thuật hùng biện, đã xướng lên một cách tuyệt vời,
rành rẽ từng chi tiết, nhấn mạnh mọi ý đồ, mọi nét tinh tế
. Về điểm
này, có người kể với tôi một sự việc khá ý vị, một lần nữa làm nổi bật ở
đức vua Théodose cái thiện ý trẻ trung đã khiến ngài được bao người
mến mộ. Người ta khẳng định với tôi rằng đúng vào lúc thốt ra hai
tiếng ‘tương hợp’, cái từ thâu tóm cả tinh thần đổi mới lớn lao của bài
diễn từ và một thời gian dài nữa, rồi ông xem, sẽ còn là đầu đề bàn luận
ở các sứ quán, Hoàng thượng xoay nửa người về phía Vaugoubert (ngài
đoán trước niềm vui mà điều đó sẽ mang đến cho vị đại sứ của chúng ta
bởi ông ta sắp thấy những nỗ lực của mình đơm hoa kết trái, thấy mơ
ước của mình trở thành sự thực, có thể nói vậy, tóm lại, đạt tới thành
công tột đỉnh), và đăm đăm nhìn ông ta bằng đôi mắt cuốn hút của
dòng họ Oettingen
, nhấn mạnh cái từ ‘tương hợp’ được chọn rất đắt
và do đó là một sáng tạo đích thực, bằng một giọng khiến cho tất cả
mọi người biết rằng nó được dùng với ý thức chủ động và hoàn toàn
thấu hiểu tình hình. Hình như Vaugoubert phải khó khăn lắm mới nén
được xúc động và xin thú thật là trong một chừng mực nào đó, tôi
thông cảm với ông ta. Thậm chí một nhân vật hoàn toàn đáng tin cậy
còn rỉ tai tôi rằng sau bữa tiệc, khi hoàng thượng ở giữa một nhóm nhỏ,
ngài đã xáp đến bên Vaugoubert rồi rỉ tai ông ta: ‘Hầu tước thân mến,
ngài có vừa lòng với học trò của mình không?’ Chắc chắn là một lời
chào mừng như thế, ông De Norpois kết luận, còn hiệu quả hơn hai
