tất cả những hình ảnh ấy mà không ra khỏi một con người duy nhất, thì
trái lại, nếu tôi muốn ngược trở lên tới cô gái đã gặp hôm cùng đi dạo
với bà tôi, thì tôi lại đâm lạc lối, bật ra ngoài. Tôi tin chắc rằng người
tôi đã gặp chính là Albertine, vẫn cái cô gái hay dừng lại giữa đám bạn
bè trong cuộc dạo chơi, in bật trên nền trời-biển; nhưng tất cả những
hình ảnh đó vẫn tách biệt với hình ảnh kia bởi vì khi nhớ lại, tôi không
sao đồng nhất nó với cô gái đã bắt mắt tôi lúc bấy giờ; dù phép tính xác
suất có thể đảm bảo với tôi như thế nào thì cô gái có cặp má bầu bĩnh
đã nhìn tôi táo tợn đến thế từ chỗ con phố nhỏ và bãi biển giao nhau -
và tôi ngỡ nàng có thể phải lòng mình - tôi không lần nào gặp lại nàng
nữa, theo nghĩa đen của từ này.
Phải chăng sự phân vân của tôi giữa các cô gái trong cái nhóm nhỏ
ấy - tất cả đều lưu giữ nơi bản thân phần nào cái nét duyên tập thể đã
làm tôi xao xuyến ngay từ đầu - cộng thêm vào với những nguyên nhân
khác, khiến sau này, ngay cả vào thời kỳ tôi yêu Albertine mãnh liệt
hơn - đó là lần thứ hai - vẫn chừa ra cho tôi một khoảng tự do, tuy cách
quãng và rất ngắn ngủi, để không yêu nàng? Do đã lưỡng lự giữa các
bạn nàng trước khi dứt khoát chọn nàng, tình yêu của tôi đối với
Albertine đôi khi duy trì giữa nó và hình ảnh nàng một “ngón chơi ánh
sáng chập chờn” nào đó cho phép nó như một chùm tia sáng chỉnh lệch
thoáng rọi vào các cô khác trước khi trở lại tập trung vào nàng; tôi cảm
thấy không nhất thiết có mối liên quan giữa cái nhói đau nơi tim mình
với ký ức về Albertine; tôi có thể gắn nó với hình ảnh một người khác
cũng nên. Và điều đó khiến tôi có thể, trong một thoáng chốc, làm tan
biến thực tại, không chỉ là cái thực tại bên ngoài như trong tình yêu của
tôi với Gilberte (mà tôi đã công nhận như một trạng thái nội tâm trong
đó tự mình tôi rút ra phẩm chất riêng biệt, tính cách đặc hữu của người
tôi yêu, tất cả những gì khiến người đó trở nên thiết yếu cho hạnh phúc
của tôi) mà thậm chí cả cái thực tại bên trong và thuần túy chủ quan
nữa.
“Chẳng ngày nào không có một, hai cô trong bọn đi qua trước xưởng
họa và ghé thăm tôi một chút,” Elstir nói với tôi thế, làm tôi tiếc ngẩn
