của mình một khuôn mẫu mà qua nhiều năm, những người làm đầu,
những người may trang phục cho bà và bản thân bà - trong cung cách đi
đứng, nói cười, nhìn ngó, đặt tay và thậm chí cả suy tư - đều phải tuân
thủ những nét lớn. Phải trải qua quá trình suy đồi của một người tình no
xôi chán chè, thì Swann mới thích treo trong phòng ngủ tấm hình một
thiếu phụ gầy gò, xấu xí, nét mặt mệt mỏi, tóc chải bồng dưới một
chiếc mũ rơm cài mấy bông phăng xê, hơn là vô số những ảnh chụp
nàng Odette ne varietur
là người vợ kiều diễm của mình.
Nhưng cho dù bức chân dung không có trước, như tấm hình ưa thích
của Swann, mà là sau khi Odette “hệ thống hóa” ngoại hình của mình
thành một kiểu loại uy nghi và quyến rũ, thì con mắt nhìn của Elstir
cũng đủ để dỡ tung kiểu loại đó. Thiên tài nghệ thuật tác động theo
cách những nhiệt độ cực cao có khả năng phân ly những phối kết
nguyên tử để rồi tập hợp những nguyên tử ấy theo một trật tự hoàn toàn
ngược lại, đáp ứng với mọi kiểu loại khác. Toàn bộ sự hài hòa giả tạo
mà người đàn bà đã áp đặt lên ngoại hình của mình, mỗi hôm trước khi
ra khỏi nhà, đều kiểm tra độ bền của nó, giao trách nhiệm cho độ
nghiêng của cái mũ, độ mượt mà của mái tóc, nét vui tươi trong ánh
nhìn, phải đảm bảo tính liên tục của nó, sự hài hòa ấy đã bị tia nhìn của
người họa sĩ lớn phá tan trong một tích tắc, và thay vào đó, là một sự
tập hợp sắp xếp lại những nét của người đàn bà theo cách có thể thỏa
mãn một lý tưởng tạo hình về cái đẹp nữ mà họa sĩ ấp ủ. Tương tự như
vậy, thường thường, bắt đầu từ độ tuổi nào đó, con mắt một người tìm
tòi cỡ lớn nhìn đâu cũng thấy những yếu tố cần thiết để xác lập những
tương quan duy nhất khiến người đó quan tâm. Giống như những người
thợ không làm khó gây phiền hà, bằng lòng với những gì sẵn có trong
tầm tay, họ có thể nói về bất cứ cái gì: thế này là được việc. Như vậy,
một người chị em họ của quận chúa De Luxembourg, một người đẹp
kiêu sa, dạo xưa say mê một thứ nghệ thuật hồi ấy được coi là mới, đã
yêu cầu người cự phách nhất trong số các họa sĩ tự nhiên chủ nghĩa vẽ
chân dung mình. Lập tức, con mắt nhà nghệ sĩ thấy ra ngay cái ông đã
