DƯỚI BÓNG NHỮNG CÔ GÁI TUỔI HOA - Trang 473

đơn và không phóng tay san sẻ cái tôi của mình, kể cả cho các môn đồ -
từ mọi hoàn cảnh, bất luận liên quan đến ông hay đến người khác, ông
đều cố rút ra phần chân lý chứa đựng trong đó làm điều răn dạy tốt nhất
cho những người trẻ. Cho nên, thay vì những lời trả miếng để “báo thù”
cho lòng tự ái của mình, ông chọn những lời có thể làm bài học cho tôi:
“Không có người nào, dù thông tuệ đến mấy,” ông bảo tôi, “mà vào
một giai đoạn nào đó trong thời trẻ của mình, không thốt ra những lời
hoặc sống theo cách nào đó, mà sau này nhớ lại không khỏi khó chịu
đến muốn quên hẳn đi. Nhưng tuyệt đối không nên lấy thế làm tiếc, bởi
vì ta chỉ có thể chắc chắn sẽ trở thành người minh triết (trong chừng
mực điều đó là có thể) nếu ta trải qua tất cả những hóa thân lố bịch
hoặc đáng ghét trước khi đạt đến sự hóa thân cuối cùng này là sự minh
triết. Tôi biết có những thanh niên, con ông cháu cha, được các thầy
giáo dạy sự cao quý của trí tuệ và sự thanh nhã về tinh thần từ trên ghế
nhà trường. Có lẽ đời họ không có đoạn nào đáng phải cắt bỏ đi, quên
đi, họ có thể cho công bố và ký tên xác nhận tất cả những gì họ đã nói,
nhưng đó là những đầu óc nghèo nàn, những hậu duệ yếu ớt của những
nhà chiết trung chủ nghĩa, chỉ có cái khôn ngoan duy nhất là tiêu cực và
cằn cỗi. Sự khôn ngoan không phải là thứ ta nhận từ người khác, phải
tự mình khám phá ra nó sau một cuộc hành trình mà không ai có thể
làm thay cho ta, có thể miễn cho ta, bởi nó là một quan điểm đối với sự
vật. Nhưng cuộc đời bạn ngưỡng mộ, những thái độ bạn thấy là quý
phái, không phải do người cha trong gia đình hay người thầy sắp đặt, vì
trước đó, đã có những khởi đầu rất khác, chịu ảnh hưởng của những gì
là xấu hay nhàm chán ngự trị xung quanh. Những cuộc đời ấy và những
thái độ ấy là kết quả của một cuộc đấu tranh và một chiến thắng. Tôi
hiểu rằng hình ảnh chúng ta vào một thời kỳ đầu thật khác, không nhận
ra được nữa và dù sao cũng khó coi. Tuy nhiên, không nên phủ nhận
nó, vì nó là một chứng cứ rằng chúng ta đã thực sự sống, rằng chính
theo những quy luật của đời sống và của trí tuệ mà chúng ta đã rút ra
được từ những yếu tố chung của đời sống, từ sinh hoạt của những