một ảo ảnh hoàn toàn phỉnh phờ, vì ông đại sứ đâu có mắc lừa. Trái lại,
ông vừa cho tôi biết vị trí của tôi nhỏ nhoi biết chừng nào (khi tôi được
phán định từ bên ngoài một cách khách quan bởi một người am hiểu
đầy thiện ý và thông minh bậc nhất). Tôi cảm thấy rụng rời, xẹp gí
xuống; và tâm trí tôi, như một chất lỏng chỉ giới hạn trong phạm vi
chiếc bình người ta rót nó vào, cũng như dạo xưa nó từng loang rộng ra
cho đầy kín kích thước mênh mông của thiên tài, giờ đây co lại, nằm
gọn hoàn toàn trong cái khoảng chật hẹp xoàng xĩnh mà ông De
Norpois đột nhiên đã khoanh lại và nhốt nó vào.
“Cuộc gặp gỡ giữa hai chúng tôi, Bergotte và tôi,” ông quay sang nói
thêm với cha tôi, “không khỏi có chút gai góc (nói cho cùng, đó cũng là
một cách kích thích). Thế này, cách đây vài năm, Bergotte có làm một
chuyến du lịch đến Vienne; hồi ấy, tôi làm đại sứ ở đó. Được quận chúa
De Metternich giới thiệu với tôi, ông ta đến đăng ký, muốn được tiếp
tại đại sứ quán. Là đại diện cho nước Pháp ở nước ngoài, mà tác phẩm
của ông ta thì cũng phần nào đem lại vinh dự cho nước Pháp - nói
chính xác ra, trong chừng mực rất nhỏ thôi - tôi những muốn làm lơ
những dư luận xấu mà tôi biết về đời tư ông ta. Nhưng ông ta không đi
du lịch một mình và, hơn nữa, ông ta nhất thiết đòi được mời cùng với
người bạn gái đồng hành. Tôi nghĩ mình không đến nỗi hay e thẹn hơn
kẻ khác, vả lại, là người độc thân, có lẽ tôi có thể mở rộng cánh cửa sứ
quán một chút, ít ra cũng rộng hơn là nếu tôi đã có gia đình, vợ con.
Tuy nhiên, phải thú thật rằng đến một mức độ xấu xa quá thì tôi không
thể chiều theo, nhất là khi cái mức độ xấu xa ấy lại càng khiến ta buồn
nôn bởi cái giọng quá ư đạo đức, nói trắng ra là cái giọng dạy đời mà
Bergotte dùng trong sách của ông ta, trong đó chỉ rặt thấy ông ta ra rả
phân tích - nói riêng với nhau, khá ẽo uột - về những áy náy đau đớn,
những ân hận bệnh hoạn, và đối với những lỗi cỏn con cũng lải nhải
tuôn ra những lời thuyết giáo đích thực (ta thừa biết nó đáng giá đến
đâu), trong khi ông ta tỏ ra xiết bao vô lương tâm và vô sỉ trong đời tư.
Tóm lại, tôi né tránh, không trả lời; bà quận chúa lại nhắc nhở cằn nhằn
tôi, nhưng không ăn thua. Thành thử tôi đồ rằng nhân vật này chẳng ưa
