đơn giản chỉ một nữ ca sĩ vào “thời điểm nổi danh” như sau: “Trong
mười năm nữa, ai còn nhớ đến tất cả những cái đó?”, ta chẳng thấy ở
trang 3 một bản tường trình của Viện Hàn lâm cổ văn nhắc đến một sự
việc tự thân nó còn kém quan trọng hơn, một bài thơ chẳng mấy giá trị
từ thời các Pharaon mà đến nay người ta còn thuộc trọn vẹn đó sao? Có
lẽ không hoàn toàn như vậy đối với đời sống ngắn ngủi của con người.
Tuy nhiên, mấy năm sau, gặp ông De Norpois đến thăm một nhà khi tôi
cũng có mặt tại đó, tôi cảm thấy ông là chỗ dựa vững chắc nhất tôi có
thể gặp được ở đây, bởi lẽ không những con người độ lượng ấy là bạn
của cha mẹ tôi, sẵn sàng muốn điều tốt lành cho tất cả chúng tôi, mà
còn có nếp quen kín đáo do nghề nghiệp và nguồn gốc, và sau khi ông
ra về, có người kể với tôi là ông đã nhắc tới một buổi dạ hội dạo xưa
trong đó ông đã “nhận thấy có lúc tôi định hôn tay ông”, điều đó chẳng
những khiến tôi đỏ dừ mặt đến tận mang tai, mà còn sửng sốt khi biết
rằng cách ông nói về tôi cũng như cấu tạo trí nhớ của ông thật khác xa
những gì tôi tưởng. Câu “chuyện phiếm” ấy soi tỏ cho tôi hiểu đầu óc
con người ta có thể đãng trí hay nhanh nhạy, nhớ lâu hay mau quên, tới
những mức độ bất ngờ; và tôi cũng ngạc nhiên một cách kỳ thú như cái
hôm tôi đọc thấy lần đầu tiên trong một cuốn sách của Maspero
đến nay, người ta vẫn còn biết chính xác danh sách các thiện xạ được
vua Assourbanipal
mời tham gia cuộc săn của người từ xa xưa, mười
thế kỷ trước Thiên Chúa giáng sinh.
“Ôi! Thưa ông,” tôi nói, khi ông De Norpois báo cho biết là ông sẽ
kể cho hai mẹ con Gilberte về lòng ngưỡng mộ của tôi đối với họ, “nếu
ông làm thế, nếu ông nói về cháu với bà Swann, thì cháu có tỏ lòng biết
ơn đối với ông cả đời vẫn không đủ, và cuộc đời này từ đây sẽ thuộc về
ông! Nhưng cháu cần lưu ý ông là cháu chưa quen biết bà Swann vì
cháu chưa bao giờ được giới thiệu với bà.”
Tôi nói thêm câu cuối này vì cẩn trọng, khỏi tỏ vẻ khoe khoang một
mối quan hệ tôi không hề có. Nhưng vừa thốt lên, tôi đã thấy câu đó trở
nên vô ích, vì ngay lúc mở miệng cảm ơn - tâm nhiệt thành mà giọng
