DƯỚI BÓNG NHỮNG CÔ GÁI TUỔI HOA - Trang 59

chỉ xin nói rằng những nhà thẩm định có thẩm quyền nhất đều nhất trí
tuyên bố rằng một sự thể hiện như vậy đã cách tân hoàn toàn vai
Phèdre, một trong những nhân vật đẹp nhất và sâu nhất của Racine, và
trở thành sự phô diễn nghệ thuật trong sáng nhất, cao sang nhất mà
công chúng được kiến thị trong thời đại chúng ta.” Cái ý mới mẻ về “sự
phô diễn nghệ thuật trong sáng nhất, cao sang nhất” vừa thấm vào đầu
óc tôi, là nó xáp ngay lại gần niềm thích thú chưa trọn vẹn mà tôi cảm
thấy khi đang ở trong rạp hát, bổ sung một chút vào chỗ còn thiếu và sự
kết hợp ấy tạo nên một cái gì phấn hứng đến nỗi tôi bật kêu lên: “Một
nghệ sĩ tuyệt vời biết mấy!” Hẳn là người ta có thể thấy là tôi không
hoàn toàn thành thật. Nhưng hãy nghĩ đến biết bao văn sĩ không bằng
lòng với đoạn văn mình vừa viết, nhân đọc một lời ca ngợi thiên tài của
Chateaubriand hay nhớ tới một nghệ sĩ lớn mà họ mong ước được sánh
ngang, khẽ hát thầm một câu nào đó của Beethoven chẳng hạn, so sánh
nét buồn trong đó với nỗi u sầu mà họ muốn đưa vào văn mình, nạp
đầy cái ý niệm về thiên tài ấy vào mình đến mức họ đồng hóa nó vào
sản phẩm của họ, đến nỗi khi nghĩ lại về những sản phẩm ấy, họ không
còn thấy chúng xoàng xĩnh như lúc đầu nữa và đánh liều tin ở giá trị
của tác phẩm mình, bụng bảo dạ: “Xét cho cùng thì nó cũng được đấy
chứ!” mà không hiểu ra rằng họ đã đưa vào trong cái tổng số quyết
định niềm thỏa mãn chung cuộc của mình những trang tuyệt tác của
Chateaubriand họ nhớ được, đồng hóa chúng vào những trang của mình
mà dĩ nhiên họ không hề viết; hãy nhớ lại những anh chàng vẫn tin ở
tình yêu của một cô người tình chỉ cho họ nếm mùi phụ bạc; và nữa, tất
cả những ai - những người chồng đau khổ không gì an ủi được, khi
nghĩ đến người vợ vừa mất mà mình vẫn yêu tha thiết; những nghệ sĩ
mơ đến một vinh quang mai sau mình có thể tận hưởng - lần lượt hy
vọng lúc thì vào một đời sống (nào ai từng biết?) bên kia thế giới, lúc
lại cầu mong sự an tĩnh trong một cõi hư vô trong khi, ngược lại, tâm
thức nhắc họ nhớ đến những lỗi lầm mà nếu không tới được cõi ấy, họ
ắt phải chuộc sau khi chết; hãy nghĩ cả đến những khách du lịch thích
thú với cái đẹp toàn cục của cả chuyến đi mặc dù riêng từng ngày thì